Шаимов Комилжон Мирзакабуловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Иссиқлик ва масса кўчиши масалалари учун математик моделлар ва ҳисоблаш алгоритмлари”, 05.01.07 – Математик моделлаштириш. Сонли усуллар ва дастурлар мажмуи (техника фанлари).
Диссертация мавзуси роʻйхатга олинган рақам: B2022.1.PhD/Т1577
Илмий раҳбар: Хужаев Исматулла Кушаевич, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Рақамли технологиялар ва сунъий интеллектни ривожлантириш илмий-тадқиқот институти.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, Илмий кенгаш рақами: Рақамли технологиялар ва сунъий интеллектни ривожлантириш илмий-тадқиқот институти, PhD.13/30.12.2021.Т.142.01.
Расмий оппонентлар: Мухамадиев Абдивали Шукурович физика-математика фанлари доктори, доцент; Далиев Шерзод Қаршиевич, техника фанлари фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: “Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари” Миллий тадқиқот университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади филтрация жараёнлари ва гидродинамика масалаларини ечиш учун тўғри чизиқлар усулининг алгоритмларини ишлаб чиқиш ва амалиётга қўллашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
кесма бошида биринчи ва охирида учинчи турдаги чегаравий шартлар берилганида математик физиканинг чизиқли тенгламаларини ечиш учун тўғри чизиқлар усули ишлаб чиқилди;
Дирихле масаласини ечишнинг тўғри чизиқлар усули асосида чегаравий шартларнинг ихтиёрий комбинацияси ва таркибли чегаравий шартлар учун математик физика тенгламаларини биринчи тартибли аниқликда ечиш алгоритми яратилди;
чизиқли Дарси қонуни асосида қудуқлар галереяси масаласи икки ўлчовли қўйилишида математик модели ва ечиш учун тўғри чизиқлар усулининг модификацияси таклиф этилди;
тўғри чизиқлар усулини қўллаб, оқим чизиғи функсияси ва босим тенгламаларини ечишда итерация усулидан фойдаланилмасдан тўғри тўртбурчак соҳада ёпишқоқ суюқлик (Наве-Стокс) тенгламаларини ечиш услубияти ишлаб чиқилди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Иссиқлик ва масса кўчиши масалалари учун математик моделлар ва хисоблаш алгоритмларини ишлаб чиқиш асосида олинган натижалар:
ихтиёрий чегаравий шартлар комбинациясида иссиқлик узатиш масалаларини ечиш учун ишлаб чиқилган сонли алгоритм ва дастурий воситадан Самарқанд вилоят “Иссиқлик манбаи” ДУКда иссиқлик узатилиши жараёнини жадаллаштириш ва унинг кўрсаткичларини башоратлаш мақсадида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Уй-жой, коммунал хизмат кўрсатиш вазирлигининг 2022 йил 25 октябрдаги № 04/01-5302-сонли маълумотномаси). Натижада иссиқлик узатиш жараёнини ташқи муҳит ҳароратини ҳисобга олиш орқали оптималлаштириш, мавжуд муҳандислик ҳисобларига кетадиган вақт ва меҳнат сарфини 20-25 %га камайтириш, иссиқлик узатиш жараёнини жадаллаштириш ва текис тақсимланишини таъминлаш ҳисобига иссиқлик энергияси сарфини 2-3 %га қисқартириш имконини берган;
таркибли чегаравий шартлар ҳолида иссиқлик алмашинуви масалаларини ечиш учун яратилган алгоритмдан “САМ ТЕХ ПРОЕCТ” МЧЖда иссиқлик узатилиши жараёнини жадаллаштириш ва унинг кўрсаткичларини башоратлаш мақсадида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Уй-жой, коммунал хизмат кўрсатиш вазирлигининг 2022 йил 25 октябрдаги № 04/01-5302-сонли маълумотномаси). Натижада муҳандислик ҳисобларига кетадиган вақт ва меҳнат сарфини 25-30 %га камайтириш, иссиқлик узатиш жараёнини жадаллаштириш ва текис тақсимланишини таъминлаш ҳисобига иссиқлик энергияси сарфини 2-5 %га қисқартириш имкони яратилган.