Tojiboev Akmaljon G‘ulomjon o‘g‘lining 
fan doktori (DSc) dissertatsiya himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Tritsiklik xinazolinlar va xinazolonlar hosilalari monokristallarida molekulalararo ta’sirlar», 02.00.04 – Fizik kimyo (kimyo fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.4.DSc/K144. 
Ilmiy maslahatchi: Tashxodjaev Baxodirxodja, kimyo fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘simlik moddalari kimyosi instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘zbekiston milliy universiteti, DSc.03/30.12.2019.K.01.03.
Rasmiy opponentlar: Akbarov Xamdam Ikromovich, kimyo fanlari doktori, professor; Kadirova Zuhra Chingizovna, kimyo fanlari doktori, professor; Ashurov Jamshid Mengnovorovich, kimyo fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Umumiy va noorganik kimyo instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: tritsiklik xinazolinlar va xinazolonlar hosilalari molekulyar kristallarining kristallkimyoviy xususiyatlarini molekulalararo ta’sirlarning xarakteristikalari va kristallardagi elektron zichlik taqsimoti nuqtai nazaridan o‘rganishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor tritsiklik xinazolinlar va xinazolonlar hosilalarining 23 kristall strukturasing fazoviy tuzilishi aniqlangan;
peganol va 6-brompeganol aralash kristallar hosil bo‘lishi aniqlangan va ularning fazaviy holatlarining shakllanishida ikki (ehtimol turli xil) molekulalardan tashkil topgan markaziy simmetrik dimerning turlicha tahlanishlari va turlicha dimerlararo o‘zaro ta’sirlar namoyn bo‘lishi aniqlangan;
6-Formil-7,8,9,11-tetragidro-5N-pirido[2,1-b]xinazolin-11-on kristall holatda enamin tautomeri ko‘rinishida, etanon va aminning N atomi orasidagi ichki molekulyar N—H∙∙∙O vodorod bog‘ S(6) motivi bilan hosil bo‘lishi aniqlangan;
2-almashingan 6,7,8,9-Tetragidropirido[2,1-b]xinazolin-11-on kristall tuzilishlari shakllanishida C−H∙∙∙π va C−O∙∙∙π molekulalararo ta’sirlar asosiy hissasi borligi aniqlangan; elektronodonor va elektronoakseptor o‘rinbosarlar 6-holatdagi metilen guruhlarining reaksion qobiliyatiga sezilarli ta’siri borligi ko‘rsatib berilgan;
ilk bor tadqiq qilingan birikmalarda Xirshfeld sirtlar tahlili o‘tkazillb, ular asosida kristall tuzilishlar shakllanishiga ta’sir qiluvchi molekulalararo ta’sirlarning asosiy turlari va energetik xususiyatlari aniqlangan;
4-(2-Dietilamino)asetil-2,3,3a,4-tetragidropirrolo[2,1-b]xinazolin-9(1H)-on kristall tuzilishida bir vaqtda atomlarning angarmonik tebranishi va tartibsizlik elementlari namoyon bo‘lishi aniqlangan;
ilk bor dezoksipeganin gidroxlorid digidrati, 5,5a,6,7,8,9-Geksagidropirido[2,1-b]xinazolin-11-on gidroxloridi va 4-(2-Dietilamino)asetil-2,3,3a,4-tetragidropirrolo[2,1-b]xinazolin-9(1H)-on kristallaridagi elektron zichlik topologik tahlil qilinib, ushbu birikmalarning elektrostatik xususiyatlar haqida xulosa chiqarish imkonini berdi, ichki- va molekulalararo taʼsirlar xususiyatlarining nisbatan yaxshilangan natijalari aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. 
Tritsiklik xinazolinlar va xinazolonlar hosilalarining strukturaviy tadqiqotlar natijalari asosida:
tritsiklik xinazolinlar va xinazolonlar 22 hosilalarining RTT natijalari Kembrij strukturaviy ma’lumotlar bazasiga (the Cambridge Structural Database, https://www.ccdc.cam.ac.uk) kiritilgan va ulardan O‘zR FA O‘MKIda tritsiklik xinazolinlar va xinazolonlarning biologik faol hosilalarining maqsadli sintezida foydalanilgan;
tritsiklik xinazolinlar va xinazolonlar hosilalarining fazoviy tuzilishi bo‘yicha ma’lumotlar yuqori impakt faktorli 17 xorijiy jurnallarda iqtibos qilingan bo‘lib, molekulalari va/yoki ularning fragmentlari o‘xshash bo‘lgan birikmalarning kristall va molekulyar tuzilishini tavsiflashga hamda kristall tahlanishiga ta’sir qiluvchi molekulalararo ta’sirlarni aniqlashga imkon berdi (Nat. Prod. Rep., 2008, 25, JCR IF 15.7; Acta Cryst. Sect. C, 2022, C78, JCR IF 1.172; J. of Solid State Chem., 2022, V.312, JCR IF 3.498; Molec. Cryst. and Liquid Cryst., 2022, V.732, JCR IF 0.896; J. of Molec. Struct., 2022, V. 1249, Elsevier IF 3.196; J. of Organometal. Chem., 2022, V. 958, JCR IF 2.369; Inter. Journ. of Phytomed., 2016, 8(4), CiteScore 0.6; Arkivos, 2000, IV; Chem. of Nat. Comp., 2014, 50, CiteScore 1.3; ACS Omega 2022, 41, IF 4.1; Molecular Diversity, 2022, 27, IF 3.8; Polyhedron, 2024, 247, IF 2.6; J. of Solid State Chem., 2022, 312, IF 3.3);
tritsiklik xinazolinlar hosilalarining kristallografik tadqiqotlari ma’lumotlaridan VA-FA-F-7-006 «Sulfonilmochevinalar, triazinlar va ularning geterotsiklik analoglari qatorida selektiv pestisidlarning yangi avlodini sintez qilishning fundamental asoslari» fundamental loyihasida foydalanilgan 2017-2020 yillar (O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining 2022 yil 12 oktyabrdagi № 4-1255-2543-son ma’lumotnomasi). Ilmiy natijalardan foydalanib loyiha doirasida tanlangan birikmalarning fazoviy tuzilishin o‘rganishga va kristallda molekulalararo ta’sirlashuvlarni tahlil qilishga imkon bergan;
I-20190 loyihasi doirasida, xinazolin hosilasining (kichik o‘lchamli 0,5 x 0,02 x 0,01 mm3) monokristallini DESY sinxrotronida (Germaniya) o‘tkazilgan difraksiyon tajriba natijalaridan foydalanib, nostandart ma’lumotlar asosida kristallarda psevdosimmetriyani va tartibsizlanishni o‘rganish imkonini berdi (2022 yil 12 iyuldagi Reyn-Vestfal Aaxen Texnika universiteti ma’lumotnomasi);
2007-2012 yillardagi Deusche Forshungsgemeinschaft (Germaniya) loyihasi doirasida, tritsiklik xinazolinlar monokristallarning rentgentuzilish ma’lumotlari bo‘yicha «invariom» (asferik atom) ma’lumotlar bazasida mavjud bo‘lmagan bir nechta rentgen nurlar sochilish faktorlari kiritilgan va eng kichik kvadratlar usuli bo‘yicha strukturalarni aniqlashda asferik atomlarning sochilish koeffisientlarini ishlab chiqish bo‘yicha tadqiqotlarda qo‘llanilgan (2022 yil 10 sentyabrdagi Syurix Universiteti (Shveysariya) ma’lumotnomasi).