Sayt test rejimida ishlamoqda

Собирова Зулхумор Шариповнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): “Маккажўхори ўсимлигини касаллантирувчи баъзи фитопатоген вирусларни аниқлаш ва хусусиятларини ўрганиш”, 03.00.04 – Микробиология ва вирусология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.PhD/В595.
Илмий раҳбар: Файзиев Вохид Бахромович, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Чирчиқ давлат педагогика университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: “ТИҚХММИ” Миллий тадқиқот университети қошидаги Фундаментал ва амалий тадқиқотлар институти, PhD.03/14.07.2022.B/Qx.10.06.
Расмий оппонентлар: Қодирова Зарифа Носировна, биология фанлари номзоди, катта илмий ходим; Сасмаков Собиржон Анарматович, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Тошкент вилояти шароитида маккажўхори ўсимлигини касаллантирувчи айрим фитопатоген вирусларни ажратиш, хусусиятларини ўрганиш ҳамда молекуляр генетик идентификация қилишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Тошкент вилояти шароитида маккажўхори ўсимлигида тарқалган вирусли касалликлар мониторинг қилиниб, маккажўхори паканалик мозикаси вирусига хос бўлган касаллик аломатлари аниқланган;
республикамизда тарқалган МПМВ изоляти CП гени асосида молекуляр-генетик идентификация қилинган;
“ЦК 65” гел ёрдамида МПМВ нинг тоза препарати олиниб, вирусга специфик зардоб тайёрлаш усули такомиллаштирилган ва МПМВ диагностикасида қўлланилган;
МПМВ га чидамли бўлган маккажўхори навлари Местная, Ўзбекистон-601, Узбекская зубовидная (Ўзбекстон), Бирко (Франция), Местная (Чехия), Местная-9123 (Чехия)  каби навлар эканлиги аниқланди.
МПМВ нинг маккажўхори ўсимлигининг морфо-физиологик хусусиятларига ҳамда уруг' таркиби оқсил миқдори, ҳосилдорлик, ўсимлик биомассаси каби муҳим иқтисодий кўрсаткичларига таъсир даражаси аниқланган;
МПМВ типик табиий табиий ўчоққа эга бўлган гуруҳга мансублиги ҳамда  циркуляцияси ўрганилган ва қарши курш бўйича амалий тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Республикамизда етиштирилаётган маккажўхори, оқжўхори (сорго) каби донли экинларини касаллантирувчи Маизе дwарф мосаиc вирус (МДМВ) нинг ажратилган изоляти “Фитопатоген ва бошқа микроорганизмлар ноёб илмий обекти коллекцияси” генофондига топширилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси 2023-йил 27-апрелдаги 4/1255-888-сон маълумотномаси). Натижада фитопатоген микроорганизмлар штаммлари коллекция генофондини бойитиш, вирус турлари хилма-хилликлари электрон базаси ахборот таҳлил тизимини шакиллантириш имконини берган;
МПМВ билан касалланган маккажўхори ўсимлигидан ажратиб олинган изоляти Маизе дwарф мосаиc вирус (МДМВ) номи билан Жаҳон микроорганизмлар маълумотлар марказининг Патоген Микроорганизмлар Миллий коллекциясининг (Wорлд Дата Cентер фор Миcроорганисм (WДCМ) Натионал Cоллеcтион оф Пҳйтопатҳогениc Миcроорганисмс (НCАМ)) маълумотлар базасига WДCМ 1044-рақами орқали рўйхатдан ўтказилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институтининг 2023-йил 19-майдаги далолатномаси ҳамда Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси 2023-йил 27-апрелдаги 4/1255-888-сон маълумотномаси). Натижада дунёнинг турли минтақаларида тарқалган Маизе дwарф мосаиc вирусини тадқиқ қилишда глобал доирада фойдаланиш имконини берган;
Тошкент вилояти Қибрай тумани “Мирусмон Мирхолиқ Барака” ва “Истиқлол Мирзахмедов Мирғиёс Мирзакаримович” фермер хўжалигиларида, жами 25 гектар майдонларда маккажўхори паканалик мозаикаси вируси ҳамда табиий ҳолда вирус сақловчи ўсимликларнинг тарқалиш даражаси ўсиш фазаларига боғлиқ ҳолда мониторинг қилинган ва маккажўхори ҳамда бошқа ёввойи ўсимликларда ушбу вирусни специфик зардоб ҳамда ПЗР усуллари ёрдамида аниқланган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023-йил 10-июлдаги 05/34-05/3338-сон маълумотномаси). Бу эса маккажўхори экин майдонларида вирус эпифитотиясининг кенг миқёсда тарқалишини олдини олиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish