Турсоатов Собир Холмирзаевичнинг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ғўза навларининг элита уруғларини eтиштириш услубиётини такомиллаштириш”, 06.01.05 – Селексия ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.2.PhD/Qх343
Илмий раҳбар: Мамарахимов Бунёд Икрамович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори., катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/04.03.2022.Qх.13.01.
Расмий оппонентлар: Намазов Шадман Эргашович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Аманов Бахтиёр Хушбакович, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Генетика ва ўсимликлар експериментал биологияси илмий тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ғўза навларининг элита уруғларини етиштиришда нав оригинаторлари иштирокининг самарадорлигини, элита хўжаликлари лабораториясида HVI ускунасидан фойдаланишнинг илмий аҳамиятини асослаш ва элита уруғларини етиштиришда талабларни соддалаштириш асосида элита уруғлар етиштириш усулини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк маротаба районлашган ғўза навларининг элита уруғларини етиштиришда нав оригинаторлари иштирокининг самарадорлиги асосланган;
районлашган ғўза навларининг элита хўжаликлари лабораториясида таҳлил ўтказишда HVI ускунасидан фойдаланиш самараси аниқланган;
кўчат қалинлигини ўзгартириш, уруғлик пахта жамғаришда кўсаклар очилиш меъёрини ҳисобга олган ҳолда теримни ташкил этишни белгилаш ҳамда кўчат қалинлиги ўзгартирилганда уруғлик пахта жамғариш миқдорининг уруғлик сифатларига таъсири аниқланган;
ғўза навларининг элита уруғлик кўчатзорларида кўчат қалинлиги ўзгартирилганда хўжалик белгиларининг ўзаро боғлиқлиги аниқланган;
морфологик белгилар бўйича соддалаштирилган талаблар асосида таҳлил назорат ўтказиш, ғўза навларининг элита уруғларини етиштириш жараёнида навдорликни сақлашда навларга қўйиладиган морфологик белгилар бўйича талабларни  соддалаштириш асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ғўза навларини элита уруғларини етиштириш услубиётини такомиллаштириш бўйича олиб борилган тадқиқотларнинг натижалари асосида:
элита уруғлар кўчатзорларида якка ва оилавий танлашларни нав оригинаторлар иштирокида олиб бориш, уруғлик танлаш ўтказишда дала кўригидан ташқари лабораторияда HVI ускунасидан ҳам фойдаланилиши, уруғлик кўчатзорларда кўчат қалинлигини ўзгартириш жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 21 февралдаги 02/020-633-сонли маълумотномаси). Натижада элита уруғлар етиштириш услуби такомиллаштирилган, HVI ускунасидан ғўза уруғчилиги хўжаликларида фойдаланиш бўйича Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 5 сентябрдаги ВМ-733-сон “Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги уруғчиликни ривожлантириш маркази фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Қарори лойиҳасига киритилган ва Қарорнинг 4-банди 8-хат бошида акс эттирилган;
уруғчилик хўжаликларининг уруғлик кўчатзорларида якка ва оилавий танлаш ўтказишда муаллиф иштирокидан фойдаланиш Сурхондарё вилояти Қумқўрғон туманида жойлашган “Бекзод Хўжамбердиев” элита уруғчилик фермер хўжалигида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 21 февралдаги 02/020-633-сонли маълумотномаси). Бунинг натижаси сифатида хўжаликда “Бешқахрамон” ғўза навининг элита уруғларини етиштиришда уруғлик кўчатзорларида нав оригинаторлари иштирокида дала кўриги ва танлаш ишлари олиб борилган ҳамда навдорликни юқори даражада сақлашга эришилган. Толанинг технологик кўрсатгичлари, тола чиқими 40-41 % гача оширилган, микронейри 4,3-4,5 г.с. гача ўзгарган, тола узунлиги 34,1-34,9 мм гача оширилган, солиштирма узилиш кучи 27,3-29,1 г.с.текс гача яхшиланган.
ДДЕИТИ Қашқадарё филиалида ғўзанинг “Бухоро-102” навини элита уруғларини етиштириш ва жамғаришда нав оригинаторлари иштирокида танлаш ишлари жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 21 февралдаги 02/020-633-сонли маълумотномаси). Натижада нав таснифида келтирилган кўрсаткичлар бўйича сақлашга эришилганлиги ҳамда гектар ҳисобида 66 минг дона кўчат жойлаштириш орқали уруғ жамғариш коэффициенти юқори бўлган.