Нурмуродов Жавоҳир Нурмурод ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Зондлашган геофизик сигналларга рақамли ишлов бериш алгоритмлари ва дастурий мажмуаларини яратиш”, 05.01.04 – “Ҳисоблаш машиналари, мажмуалари ва компютер тармоқларининг математик ва дастурий таъминоти” ихтисослиги (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3.PhD/Т3083
Илмий раҳбар: Зайнидинов Хакимжон Насиридинович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, Илмий кенгаш рақами: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети, DSc.13/30.12.2019.Т.07.01.
Расмий оппонентлар: Кобилов Анвар Восилович, техника фанлари доктори, профессор;
Раҳимов Бахтияр Саидович,техника фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Хаарнинг бўлак-полиномиал базисларида радиацион сигналларни рақамли ишлаш, сигналларни симсиз алоқа қурилмалари ёрдамида тезкор узатиш ҳамда Б-сплайн базисларини нейрон тармоқларда фаоллаштирувчи функсияси сифатида қўллаш натижасида, зондлашган радиацион сигналларни рақамли ишлаш алгоритмларини ва дастурий мажмуасини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бўлак-полиномиал базисларида зондлашган радиацион геофизик сигналларни рақамли ишлаш усуллари ҳамда алгоритмлари таҳлил қилинди ва такомиллаштирилди
радиацион сигналларни тезкор узатиш учун симсиз алоқа қурилмалари билан дастурлар ўртасидаги алоқани таъминловчи интерфейс ва алгоритмлар ишлаб чиқилди;
бир ва икки ўлчовли радиацион сигналларни рақамли ишлашда фаоллаштирувчи функсияси сифатида Б-сплайн базисларини нейрон тармоқларлардан қўллаш алгоритми ишлаб чиқилди;
ер ости қатламларидаги радиацион сигналларнинг спектрал ўзгариш жараёнини ҳамда рудаларнинг жойлашган ўрнини масофадан визуал аниқлаш алгоритми ва интерфейси ишлаб чиқилди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Радиацион сиганаллардан фойдаланиб, сунъий интеллект усуллари асосида рудалар қатламларини аниқлаш алгоритмлари, сигналларни симсиз узатиш қурилмалари ва дастурлар ўртасидаги алоқасини таъминловчи алгоритм ва структурасини яратиш ҳамда уларнинг дастурий воситаларини ишлаб чиқиш бўйича олинган натижалар асосида:
машинали ўқитиш ва такрорланувчи нейрон тармоқлар усулларидан фойдаланиб, зондлаш усулида олинган радиацион геофизик сигналларга рақамли ишлов бериш ҳамда ер ости бойликларининг жойлашган жойини аниқловчи алгоритмлар ва улар асосида яратилган дастурий мажмуа “Навоий кон-металлургия комбинати” акциядорлик жамияти Марказий илмий-тадқиқот лабораториясида жорий этилган. (Навоий кон-металлургия комбинати” акциядорлик жамияти томонидан берилган 2023-йил 30-январ 33-8/6887-сон маълумотномаси). Натижада ишлаб чиқилган алгоритм ва дастур радиацион ионлаштирувчи нурлар тарқалиши натижасида ҳосил бўладиган спектрал коеффициентлар ва частота параметрларини ҳисобга олиш орқали, бу катталикларни эксперименал ўлчаш натижасида олинган натижаларга яқин бўлган қийматларни олиш мумкинлигини методик жиҳатдан текшириш имкониятини яратади. Ушбу методика ёрдамида ер остида жойлашган фойдали радиоактив рудалар ўрнини ва уларнинг ўлчамларини бурғилаш ишларини ўтказмай туриб аниқлаш мумкинлигини кўрсатади.
Бу усул асосида олинган дастурий натижаларни реал ўлчаш натижалари қийматларига мослигини 20% га ошириш мумкин.
радиацион ҳудудларда сигналларни йиғувчи қурилмалардан олинган маълумотларни тезкор узатиш учун симсиз алоқа технологияларининг НРФ24Л01 модули асосида (Роботиcс лаб футуре течнологй cомпанй мчж) нинг “Авиамоделларни лойиҳалаш ва учувчисиз учиш аппаратларини ривожлантириш” лабораториясида эксперемент натижалар ўтказилди, бунда қурилманинг маълумотларни узатиш тезлиги ва радиацион сигналнинг частота параметрлари диапазони мослаштирилди ҳамда қурилма ишлаши учун ишлаб чиқилган структура ва алгоритм ёрдамида радиацион сигналларни узатиш, қабул қилиш ва йиғиш хатолиги 20-24% га яхшиланди.