Sayt test rejimida ishlamoqda

Таджибаев Диер Пулатовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Ядро реактори конструксион материаллари САВ-1 ва АМГ-2 ларнинг структураси ва мустаҳкамлик характеристикаларига нейтрон нурланишининг таъсири», 01.04.07 – конденсирланган ҳолат физикаси.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/FM184
Илмий раҳбар: Байтелесов Сапар Акимович, техника фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар Ядро физикаси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ядро физикаси институти, DSc.02/30.12.2019.FM/T.33.01.
Расмий оппонетлар: Ахмеджанов Фарход Рашидович, физика-математика фанлари доктори, доцент;  Муссаева Малика Анваровна, физика-математика фанлари доктори, катта илмий ходим;
Етакчи ташкилот: Қозоғистон Республикаси Энергетика вазирлиги Ядро физикаси институти
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади нейтрон нурланишининг САВ-1 ва АМГ-2 қотишмалари конструксион материалларининг структураси ва мустаҳкамлик хусусиятларига таъсирини таҳлил қилишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
биринчи марта САВ-1 намуналари  1018 н/см2 нейтрон флюенсида нурлантирилганда Мг2Си иккинчи фазаси чоʻққисининг интенсивлиги 16% га камайганлиги рентгенограммада аниқланган;
нурланиш дозаси 1018 н/см2 флюенсгача оширилганда 2θБ ̴124° бурчак яқинида текисликлараро масофа 1,0132 Å дан 1,0011 Å гача камайиши, ҳамда акс этиш бурчаги (2θБ) САВ-1 намунасидаги кремний ионларининг алюмин тугунлараро боʻшлиқда коʻчиши ҳисобига ошиши кўрсатилган;
1020 н/см2 флюенсда нурлантирилган намуналарнинг кристалл панжарасининг параметрлари оʻзгариши, микроқаттиқлигининг САВ-1 намуналари учун 33% га, АМГ-2 намуналари учун 10% га ошишига олиб келиши кўрсатилган;  
намуналарнинг оқувчанлиги чегараси ва микроқаттиқлигининг флюенсларга богʻлиқлигини ҳисоблаш учун эмпирик формула олинган, шунингдек, 1016- 3,5·1022 н/см2 нурланиш дозалари оралиғида САВ-1 намуналари учун микроқаттиқлик билан оқувчанлик чегараси ўртасидаги боғлиқлик аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: нейтрон нурланишининг ядро реактори конструксион материалларининг структуравий ва мустаҳкамлик хусусиятларига таъсири асосида:
САВ-1 намуналарида 1018 н/см2 нейтрон оқимида интенсивлик 16% га камайган Мг2Си нинг иккинчи фазасининг рентген нурланишининг диффракция чўққисида кўрсатилган ва аниқланган эффект, нурланиш дозаси ошгани сайин, САВ-1 намуналарида 1018 н/см2 флуенс билан нурлантирилганда тахминан 2θ ̴ 124° бурчакдаги текисликлараро масофа 1,0132 Å дан 1,0011 Å гача камайиши радиоактив чиқиндиларни бошқариш, тиббиёт ва радиацион материалларшунослик учун радиоизотоплар ишлаб чиқариш соҳасида ВВР-К ядровий тадқиқот реакторида фойдаланилган (Қозоғистон Республикаси Энергетика вазирлиги Ядро физикаси институтининг 2023
йил 16 ноябрдаги 34-15.08-12/1359-сон хати). Натижалардан фойдаланиш ВВР-К реакторининг конструктив материалларида САВ-1 қотишмаларининг структуравий ва мустаҳкамлик хусусиятларини аниқлаш имконини берган;
САВ-1 ва АМГ-2 алюмин қотишмаларининг структураси ва мустаҳкамлик хусусиятларининг тез нейтронларнинг 1016 дан 3,5·1022 н/см2 гача бўлган оралиғидаги флюенслари ўртасидаги боғлиқлик Ядро физикаси институтида фойдаланилган (Ўз Р ФА нинг 2023 йил 28 ноябрдаги 2/1255-2519-сон хати). Натижалардан фойдаланиш ВВР-СМ реакторида конструксион материалларни алмаштириш муддатини ўз вақтида аниқлаш, ҳамда конструксион материалларнинг мустаҳкамлик чегарасини баҳолаш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish