Муратов Нуритдин Джаббаровичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Чўкинди тоғ жинслари мажмуасидаги конларни разведка қилишда бурғилашнинг янги технологияси», 04.00.15 – Геология қидирув ишлари технологияси ва техникаси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.DSc/Т587.
Илмий маслаҳатчи: Цой Владимир Деньевич, геология-минералогия фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: “Минерал ресурслар институти” ДМ.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Минерал ресурслар институти” ДМ ҳузуридаги DSc.24/30.12.2019.GM.40.01 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Джураев Рустам Умархонович, техника фанлари доктори, доцент; Халилов Акмал Абдужалилович, геология-минералогия фанлари доктори; Заиров Шерзод Шарипович, техника фанлари доктори, профессор
Етакчи ташкилот: “Ўзбек геология қидирув” АЖ.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: чўкинди тоғ жинслари мажмуасидаги конларни разведка қилишда бурғилашнинг янги технологиясини яратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қалинлиги 500-600 метр бўлган мезозой-кайнозой қатламлари остидан 350-1200 метр чуқурликдаги полеозой бўйлаб бурғилашда ССК комплекслари ва ҳаракатланувчан айлантиргичга эга гидрофицирланган бурғилаш ускуналарини қўллаш имконияти асосланган;
керннинг диаметри 50 мм бўлишлиги радиометрик ва бошқа лаборатория тадқиқотларини олиб боришга ва геологик ахборот олишга салбий таъсир қилмаслиги исботланган;
HQNM модификацияли колонкали тўплам қувурлараро бўшлиғи ва бурғилаш каллагининг кесувчи қисмининг оптимал ўлчамлари, кернқабулқилгич қувурида сочилувчан, боғланмаган жинслардан керн ҳосил бўлиш жараёнидадаги гидродинамик қаршиликларни пасайтирувчи қадоқлаш мосламаси яратилди;
ёпишқоқ тоғ жинсларидан олинган кернни кернқабулқилгич қувурдан сиқиб чиқарувчи қурулма ишлаб чиқилган;
ССК снарядини кўтармасдан қудуқ тубини ялпи бурғилаб кетиш учун ТPDC Н110/47,6 зинали бурғилаш бошмоғи, BIT PDС-45,5 долотоли ички қувур ишлаб чиқилган ва математик ҳисоб-китоблар асосида уларнинг назарий ресурслари 900 метрдан ошиқроқ бўлишлиги аниқланган;
уран конларини бурғилашда ҳосил бўладиган ювувчи суюқлик таркибидаги шламни шлам насоси ва титратгич элак ёрдамида интенсив тозалаш техник воситаларини самарали қўллаш имконияти яратилди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Янги бурғилаш технологияси тадқиқотининг илмий натижалари асосида ва чўкинди тоғ жинсларини бурғилаш учун ишлаб чиқарилган техник воситаларни ишлаб чиқаришга жорий қилиш орқали:
HQNM модификацияли колонка тўплам ва юқори ўтиш ресурсига эга бўлган PDC кескичли зинали ташқи бурғилаш каллаги, ички бурғилаш қувури ва унинг долотоси «Регионалгеология» ДУКнинг геология қидирув амалиётига жорий қилинди (Тоғ-кон саноати ва геология вазирлигининг 2023 йил 24 майдаги 08-1402-сон маълумотномаси). Натижада «Томдитов» ва «Аристантов» майдонларида қудуқларни бурғилашнинг самарадорлиги оширилди;
ўзиюрар УРБ-25 русумдаги роторли бурғилаш ускунасини технологик асбоблар билан бутлаб «Регионалгеология» ДУКнинг геология қидирув амалиётига жорий қилинди (Тоғ-кон саноати ва геология вазирлигининг 2023 йил 24 майдаги 08-1402-сон маълумотномаси). Натижада оғир юк ташувчи техникаларга бўлган эҳтиёжнинг тўлиқ бартараф этилишига, бурғилаш ускунасининг жойдан-жойга кўчириш ва ювувчи қоришма ташиш билан боғлиқ харажатларни 2 баробарга камайтирилишига эришилди;
қувурларни тушириш-кўтариш операциясини қудуқ бурғилаш жараёнида минималлаштирувчи, шунингдек, шламни жадал тозалаш ускуналарини «Регионалгеология» ДУКнинг геология қидирув амалиётига жорий қилинди (Тоғ-кон саноати ва геология вазирлигининг 2023 йил 24 майдаги 08-1402-сон маълумотномаси). Натижада ҳалокатли вазиятларнинг кескин камайишига ва бурғилаш ишларининг унумдорлигини 1,5 баробарга оширилишига эришилди;
модификациялаштирилган колонкали тўпламнинг «бурғилаш каллаги -тоғ жинси» контактида шаклланаётган керн намунасига гидродинамик таъсирини тубдан бартараф этувчи ички кернқабулқилгич қувурнинг конструкцияси ҳамда ювувчи суюқлик таркибидаги шламни жадал тозалаш (выбросито) ускунаси ва шлам наоси «URANIUM DRILLMINE TECHNOLOGY» МЧЖнинг геология қидирув амалиётига жорий қилинди (2023 йил 23 майдаги 23-05/2023-1-ONS-FRA-сон маълумотномаси). Натижада чўкинди тоғ жинслари мажмуасида геологик маълумот олиш сифатини 95-100 фоизга етказилишига эришилди;
чўкинди тоғ жинслари мажмуасида конларни разведка қилишнинг янги бурғилаш технологияси «URANIUM DRILLMINE TECHNOLOGY» МЧЖнинг геология қидирув амалиётига жорий қилинди (2023 йил 23 майдаги 23-05/2023-1-ONS-FRA-сон маълумотномаси). Натижада тугатиш (ликвидация) ва рекультивация ишлари даврида атроф-муҳит ва экологияга ножўя таъсирни камайтириш имконини берган.