Азимова Шахнозахон Шарафутдиновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбек популяцияcига хос булган экзоген-конституционал семиз болалар ва ўсмирларда метаболик синдромни ташхислаш», 14.00.03–Эндокринология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.PhD/Tib194.
Илмий раҳбар: Рахимова Гульнара Нишановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Академик Я.Х.Тўракулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.27.06.2017.Tib.30.02.
Расмий оппонентлар: Ахмедова Шахноза Улугбековна, тиббиёт фанлари номзоди; Шодикулова Гуландом Зикрияевна, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Қирғизистон давлат тиббиёт малака ошириш ва қайта тайёрлаш институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ўзбек популяциясида эгзоген-конститутционал семириши бор ёшлар ва ўсмирларда метаболик синдромда эрта аниқлаш ва даволашни оптималлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек популяциясига мансуб болалар ва ўсмирларда перцентил эгри чизиқ асосида ортиқча тана вазн (ОТВ) ва тана вазн индекси (ТВИ) натижалари асосида касалликнинг хусусиятлари очиб берилган;
ўзбек популяциясидаги болалар ва ўсмирларда жинсга ва ёшга боғлиқ равишда жинсий ривожланиш босқичларида бел айланасининг перцентил кўрсаткичлари аниқланган, ёшига боғлиқ ҳолда инсулинга сезгирлик даражаси HOMA-IR 97 перцентил индекси ишлаб чиқилган;
экзоген-конституционал семизлиги мавжуд ўзбек популяциясидаги болалар ва ўсмирларда метаболик синдромнинг хавф омиллари ва кўрсаткичлари исботланган;
экзоген-конституционал семизлиги мавжуд болалар ва ўсмирларда метаболик синдромини даволашда ўзбек миллий таомларига асосланган ҳолда ишлаб чиқилган энергетик қиймати пасайтирилган парҳез самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбек популяцияcига хос бўлган экзоген-конституционал семиз болалар ва ўсмирларда метаболик синдромни ташхислаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
«Болаларда ортиқча вазнни камайтириш усули» бўйича Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патент олинган (№IAP 20180175). Мазкур усул болалар ва ўсмирлар орасида метаболик синдром асосида ривожланадиган ортиқча тана вазнининг олдини олишга қаратилган миллий озиқ-овқат маҳсулотларидан тайёрланган парҳез таомномани эндокринология шифохоналари амалиётига татбиқ қилиш имконини берган;
«Болалар ва ўсмирларда метаболик синдромни ташхислаш ва даволаш» услубий қўлланмаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2011 йил 14 ноябрдаги 8н/176-сон маълумотномаси). Мазкур услубий қўлланма семиз болалар ва ўсмирларда метоболик синдром ва унинг хавф омилларни ташхислаш ва даволаш имконини берган;
«Ўзбек популяциясидаги болалар ва ўсмирларда метаболик синдромни ташхислаш ва даволашнинг оптималлаштириш мезонлари» услубий қўлланмаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2018 йил 8 январдаги 8н-р/2-сон маълумотномаси). Мазкур услубий қўлланма болалар ва ўсмирларнинг бел айланасининг ёшга боғлиқ перцентил кўрсаткичлари асосида метаболик синдром ривожланиш хавфини эрта аниқлаш ва қўшимча компонентлар мавжуд вазиятларда эса метаболик синдромни ташхислаш ва даволаш самарадорлигини оширишга қаратилган энергетик қиймати пасайтирилган парҳез таомни яратиш имконини берган;
ўзбек популяцияcига хос бўлган экзоген-конституционал семиз болалар ва ўсмирларда метаболик синдромни ташхислашни такомиллаштиришга қаратилган илмий тадқиқот натижалари соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий- амалий тиббиёт маркази, Фарғона ва Жиззах вилояти эндокрин диспансерлари клиник амалиётига жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2018 йил 29 мартдаги 8н-д/27-сон маълумотномаси). Олинган тадқиқот натижаларининг клиник амалиётга жорий қилиниши экзоген-конституционал семиз болалар ва ўсмирларда метаболик синдромни ташхислашда унинг асосини ташкил этувчи патогенетик асос инсулинрезистентлик кўрсаткичи HOMA-IR 97 перцентилида ёшга боғлиқ фарқлилик даражаси болаларда ≥1,2 ни, ўсмирларда эса ≥1,8 ни ташкил қилди. Ўзбек популяциясига мансуб болалар ва ўсмирларнинг бел айланаси перцентил кўрсаткичлари аниқланиб, семиз ўсмирларда метаболик синдромнинг 36,3%да ташхисланиши имконини ва маҳаллий перцентил аниқланиш имконини яратган.
