Утемуратова Гулширин Нажиматдиновнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Жанубий Оролбўйи шароитида сичқонсимон кемирувчиларнинг экологик-популяцион таҳлили», 03.00.10–Экология (биология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.PhD/B39.

Илмий раҳбар: Мамбетуллаева Светлана Мирзамуратовна, биология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ табиий фанлар илмий-тадқиқот институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Микробиология институти ва Ўзбекистон Миллий университети, DSc.27.06.2017.В.38.01.

Расмий оппонентлар: Шакиров Заир Саатович, биология фанлари доктори; Шеримбетов Санжар Гулмирзоевич, биология фанлари доктори, доцент.

Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Жанубий Оролбўйи ҳудудининг табиий ва антропоген экотизимлар ҳолатини биоиндикатори сифатида сичқонсимон кемирувчиларнинг экологик-популяцион таҳлилини ўтказишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

Жанубий Оролбўйи экологик шароитида сичқонсимон кемирувчилар модел турлари популяцияси динамикасининг экологик-популяцион таҳлили  асосида динамиканинг йиллик ўзгаришлар амплитудаси баҳоланган;

табиий динамика жараёнидаги тузилманинг турли хил босқичларида сичқонсимон кемирувчилар модел турларининг мошлашув ҳаракатлари аниқланган;

илк бор антропоген омиллар ва тикланувчи сукцессиялар таъсирига сичқонсимон кемирувчилар модел турлари популяцияларининг  реакциялари очиб берилган;

илк бор ахборот берувчи биоиндикаторлар (сичқонсимон кемирувчилар популяцияси) асосида Оролбўйи муҳитининг табиий ва антропоген ўзгаришларини аниқлаш алгоритми ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Жанубий Оролбўйи шароитида сичқонсимон кемирувчиларнинг экологик-популяцион таҳлили бўйича олинган илмий натижалар асосида:

Жанубий Оролбуйи ҳудудидаги атроф-муҳит компонентлари, майда сут эмизувчилар фаунасининг экологик мониторинги дастурини ишлаб чиқишда ва ҳайвонот дунёсининг кадастрини тузиш бўйича Экология ва табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси фаолиятига жорий килинган  (Қорақалпоғистон Республикаси Экология ва табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг 2017 йил 13 мартдаги МА-01/13-457-сон маълумотномаси). Натижада Жанубий Оролбўйи экотизимининг сукцессион жараёнлари тўғрисидаги маълумотлар тур таркиби жиҳатидан интразонал биотопларда ҳайвонларнинг хилма-хиллигининг ўзгаришини аниқлаш имконини берган;

кемирувчиларнинг туқай экосистемаси ва агроценозга индикатор сифатида таъсири Ўрмон хўжалиги фаолиятига сукцессия жараёнларини  баҳолашда жорий қилинган (Қорақолпоғистон Республикаси Давлат ўрмон хўжалиги қўмитасининг 2017 йил 13 декабрдаги 255-сон маълумотномаси). Натижада тўқай экотизимлари ва агроценозлар экологик ҳолатини мониторинг қилиш орқали Жанубий Оролбўйи ҳудудининг биохилмахиллигини сақлаш бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқиш имконини берган;

эпизотиядан олдин, эпизотия давридаги кемирувчилар популяцияларининг ҳолати ва тарқалиши Соғлиқни сақлаш фаолиятига жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги Республика ўлат, карантин ва ўта ҳавфли юқумли касалликлар муҳофазаси маркази Қорақалпоғистон филиалининг 2018 йил 18 апрелдаги 55-сон маълумотномаси). Натижада Жанубий Оролбўйи ҳудудида юқумли касалликлар ўчоғини шакллантиришда иштирок этадиган кемирувчилар сон динамикасини бошқариш ва прогноз қилиш имконини берган.