Собитов Ўлмасбой Тожахмедовичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Мирзачўлни эскидан ўзлаштирилган ҳудудлари тупроқларининг эволюцияси ва унумдорлиги», 03.00.13–Тупроқшунослик (биология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.PhD/В51.

Илмий раҳбар: Қўзиев Рамазон Қўзиевич, биология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Qx/B.43.01.

Расмий оппонентлар: Турсунов Хамза Ҳамдамович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Намазов Хушвақт Қараханович, биология фанлари номзоди, профессор.

Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: антропоген омиллар таъсирида Мирзачўлнинг суғориладиган тупроқ қопламларидаги эволюцион ўзгариш жараёнлари, суғорилаётган тупроқларнинг унумдорлик даражасини аниқлаш ва тупроқ сифатини баҳолаш хариталарини тузиш, шунингдек тупроқ унумдорлигини сақлаш ва оширишга қаратилган тадбирлар мажмуасини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор Мирзачўлнинг эскидан ўзлаштирилган ҳудудларида тарқалган бўз-ўтлоқи ва ўтлоқи тупроқларидаги озуқа элементлари, шўрланиш-шўрсизланиш жараёнлари, тупроқ қопламларида содир бўлган эволюцион ўзгаришлар динамикаси аниқланган;

қуруқ минтақада шаклланган оч тусли бўз тупроқларни ўзлаштириш натижасида суғориладиган бўз-ўтлоқи ва ўтлоқи тупроқларни эволюцион ривожланишидаги босқичлари ва морфогенетик ўзгаришлари ҳудуд тупроқлари учун асосланган;

олинган маълумотлар олдинги йиллар тадқиқот натижалари билан таққосланган, уларнинг хосса-хусусиятларидаги ўзгариш ва унумдорлик даражалари аниқланган;

ўрганилган ҳудудларда тарқалган тупроқлар 100 балли ёпиқ шкалада баҳоланган ва биринчи марта массивларнинг 1:10000 миқёсли электрон рақамли тупроқ сифатини баҳолаш хариталари тузилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Мирзачўлни эскидан ўзлаштирилган ҳудудлари тупроқларининг эволюцияси ва унумдорлигини баҳолаш юзасидан олиб борилган тадқиқотлар асосида:

тупроқлар унумдорлигини баҳолаш бўйича «Сирдарё вилояти тупроқлари ҳолати ҳамда унумдорлиги паст ерларда қишлоқ хўжалиги экинларини жойлаштириш ва етиштириш агротехнологиялари бўйича тавсиялар» ишлаб чиқилган ва тасдиқланган (Ер ресурслари геодезия, картография ва давлат кадастри давлат қўмитасининг 2018 йил 3 майдаги 03-05-3475-сон маълумотномаси). Ушбу тавсиянома Сирдарё вилояти тупроқ-иқлим шароитларидан келиб чиқиб, тупроқ унумдорлигини чегараловчи энг асосий омилларни ҳисобга олган ҳолда пахта ва ғалладан бўшаган, унумдорлиги паст бўлган ерларда сабзавот, полиз, дуккакли, мойли, озуқабоп экинларни жойлаштириш, боғ ва токзорлар барпо этиш ва уларни парваришлаш учун ўтказиладиган агротехнологик тадбирлар ишлаб чиқишда хизмат қилган;

Мирзачўлни эскидан ўзлаштирилган ҳудудлари Боёвут туманидаги «1-Боёвут», Гулистон туманидаги «А.Темур», Сайхунобод туманидаги «А.Темур» ҳамда Сирдарё туманидаги «Малик» массивларининг суғориладиган тупроқлари учун 1:10000 ва фермер хўжаликлари учун 1:5000 масштабли тупроқ сифатини баҳолаш хариталари тузилган ҳамда 14020,6 гектар ер майдоннинг тупроқ сифатини баҳолаш хариталари ишлаб чиқаришга жорий этилган (Ер ресурслари геодезия, картография ва давлат кадастри давлат қўмитасининг 2018 йил 3 майдаги 03-05-3475-сон маълумотномаси). Ушбу хариталар қишлоқ хўжалик экинларини тупроқларнинг сифатига қараб жойлаштириш, ерларни меъёрий қийматини ҳисоблаш, экинлар ҳосилдорлигини белгилаш, ерларни ноқишлоқ хўжалиги мақсадлари учун ажратишда ва ягона ер солиғини белгилашда хизмат қилган.