Sayt test rejimida ishlamoqda

Dexqonov Davron Burxonovichning 
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): “Tulipa L. turlari bo‘yicha yangicha qarashlar: morfologiyasi, tarqalishi, molekulyar tadqiqot va muhofaza masalalari”, 03.00.05 - Botanika (biologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘ yxatga olingan raqam: B2023.2.DSc/B189.
Ilmiy maslahatchi: Tojibaev Komiljon Sharobitdinovich, biologiya fanlari doktori, akademik.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Botanika instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Botanika instituti, DSc.02/30.12.2019.V.39.01.
Rasmiy opponentlar: Xasanov Furqat Orunboevich, biologiya fanlari doktori, professor; Weibang Sun, Xitoy Fanlar akademiyasi Kunming Botanika instituti professori (Xitoy); Lazkov Georgii Anatoljevich biologiya fanlari doktori (Qirgʻiziston).
Etakchi tashkilot: Andijon davlat universiteti.
Dissertatsiya yo'nalishi: nazariy-amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: Tulipa turlari bo‘yicha amaliy morfologik va biogeografik tadqiqotlar, plastom asosida molekulyar-taksonomik baholash, iqlim o‘zgarishi senariylari bo‘yicha bioiqlimiy modellashtirish va Milliy muhofaza strategiyasini ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
tirik o‘simlik namunalarini morfologik tadqiq qilish asosida “O‘zbekiston florasi”ning yangi nashri uchun Tulipa turkumining zamonaviy konspekti tuzilgan;
O‘rta Osiyo florasida tarqalgan 48 turning solishtirma morfologiyasi o‘rganilgan va 24 belgilar asosda filogenetik daraxt yaratilgan; 
O‘rta Osiyoning fitogeografik va ekoregional hududlari kesimida turlar xilma-xilligining markazlari aniqlangan;
turkumning seksiyalari va turlari kesimida O‘zbekiston hududida tarqalishini aks ettiruvchi to‘r tizimli xaritalari yaratilgan;
iqlim o‘zgarishining turli senariylari bo‘yicha 3 ta geografik hududlarda tarqalgan turlarning bioiqlimiy modellari yaratilgan;
uch turga mansub iqlimiy o‘zgaruvchilarning turlarni tarqalishidagi ahamiyati modellashtirilgan;
o‘n to‘qqiz ta Tulipa turlari uchun plastid genomining tuzilishi, tarkibi va genlarning funksiyalari tadqiq qilingan;
yigirma to‘qqiz Tulipa turlarining molekulyar filogenetik daraxti ishlab chiqilgan va turlarning taksonomik maqomi taxlil qilingan;
tashqi muhit omillarini Tulipa populyasiyalariga salbiy ta’sirlari ochib berilgan; 
O‘zbekistonda Tulipa turlarini muhofaza qilishning Milliy strategiyasi ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. 
Markaziy Osiyo va O‘zbekiston floralaridagi Tulipa turkumi turlarini o‘rganish bo‘yicha olingan natijalar asosida:
Tulipa turlarini tadqiq qilish va muhofaza choralarini ko‘rish maqsadida 32 turlarga oid ma’lumotlar GBIF (Global Biodiversity Information Facility) ma’lumotlar bazasiga kiritilgan va joriy qilingan (Global biologik xilma-xillik ma’lumotlar bazasining 2023 yil 26 iyundagi ma’lumotnomasi). Natijada O‘zbekistonda tarqalgan turlarning tipi, morfologik tavsifi, tarqalishi, fenologiyasi va ekologiyasiga oid ma’lumotlar Tulipa turlarini seksiya va turlar kesimida bir-biridan farqlash, turlarni 1970 yildan avvalgi va hozirgi holatini baholash, turlarni tarqalishi va joylashuvi haqidagi ma’lumotlarni xalqaro darajada foydalanish imkonini bergan; 
O‘zbekiston Milliy Gerbariysi (TASh) uchun 26 turga mansub 200 dan ortiq gerbariy namunalari topshirilgan (O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining 2023 yil 9 iyundagi 4/1255-1277-sonli ma’lumotnomasi). Natijada O‘zbekiston Qizil kitobiga kiritilgan noyob, yo‘qolib borayotgan va endemik turlarning yangi gerbariy namunalari TASh ning O‘rta Osiyo bo‘limi kolleksiyasini sezilarli boyitgan va chuqurlashtirilgan morfologik hamda biogeografik izlanishlarni olib borish imkonini bergan; 
O‘zbekistonda tarqalgan 24 ta Tulipa turlari Tabiatni muhofaza qilish xalqaro tashkilotining yo‘qolib ketish xavfi ostidagi turlarning Qizil ro‘yhatiga (IUCN Red List) kiritilgan va muhofaza uchun joriylashtirilgan (Tabiatni muhofaza qilish xalqaro tashkilotining 2023 yil 27 iyundagi ma’lumotnomasi). Natijada Tulipa turlarini xalqaro darajada muhofaza qilish, ularni noyoblik darajasini baholash, biogeografik ma’lumotlardan global miqiyosda foydalanish va muhofaza qilish choralarni amaliyotda qo‘llash imkonini bergan.    

Yangiliklarga obuna bo‘lish