Soleeva Sitora Shaxobovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Teri osti koronar aralashuv o‘tqizgan bemorlarda statinlarning yallig‘lanish oldi sitokinlar holatiga ta’siri», 14.00.06 – Kardiologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.1.PhD/Tib1663.
Ilmiy rahbar: Agababyan Irina Rubenovna, tibbiyot fanlari nomzodi, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Samarqand viloyati mintaqaviy filiali.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi, DSc.04/30.12.2019.Tib.64.01.
Rasmiy opponentlar: Muxamedova Muyassar Gafurjanovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Alimov Doniyor Anvarovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Respublika ixtisoslashtirilgan terapiya va tibbiy reabilitatsiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: teri orqali koronar aralashuvni o‘tqizgan yurak ishemik kasalligi bo‘lgan keksa bemorlarda rozuvastatin va uning fenofibrin kislota bilan kombinatsiyasini yallig‘lanishga qarshi samaradorligini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
yurak ishemik kasalligi, barqaror stenokardiya III va IV FS bilan og‘rigan keksa bemorlar, koronar etishmovchilik tufayli yurakning funksional zahiralarining sezilarli darajada pasayishi bilan tavsiflanuvchi og‘ir bemorlar toifasiga mansubligi aniqlangan, bu esa arterial gipertoniya, semizlik va anamnezida o‘tkazilgan miokard infarkti kabi komorbid kasalliklar bilan bog‘liqligi aniqlangan;
teri orqali koronar aralashuv o‘tkazilgan YuIK va dislipidemiya II B bilan og‘rigan keksa bemorlarda lipidlarni kamaytiruvchi kombinatsiyalangan terapiya qo‘llanilishi, rozuvastatin va fenofibrin kislotalarning pleyotrop ta’siridan kelib chiqqan holda, xususan, yallig‘lanishga qarshi sitokinlar, CRO darajalari dinamikasi bilan baholanganda rozuvastatin monoterapiyasiga qaraganda ancha aniqroq ekanligi aniqlangan;
umumiy salomatlik, hayotiy faollik, ijtimoiy faoliyat va aqliy salomatlik yaxshilanish tufayli TOKA protsedurasidan so‘ng bemorlarda salomatlikning jismoniy komponentini, hamda uning hissiy komponentini ham tavsiflovchi SF36 shkalasi bo‘yicha hayot sifati ko‘rsatkichlari sezilarli darajada yaxshilanganligi aniqlangan.
uzoq muddatli davrda fenofibrik kislota bilan birgalikda TOKA va rozuvastatinning samaradorligi ta’sirida, koronar arteriyalar orqali qon oqimining yaxshilanishi va koronar arteriyalar orqali tizimli yallig‘lanishning kamayishi qonning lipid spektri, takroriy aralashuv, monoterapiyasiga nisbatan xususan ZPLP ham TG, ham YuIK bo‘lgan keksa bemorlarda yallig‘lanishga qarshi sitokinlar orqali takroriy MI, takroriy kasalxonaga yotqizish kabi yakuniy nuqtalar sezilarli darajada kamayganligi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Samarqand davlat tibbiyot universiteti ekspert kengashining 2023 yil 5 iyul` 36-son xulosasi asosida (ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligining 2022 yil 14 noyabrdagi 8n-z/606-sonli xulosasi olingan):
birinchi ilmiy yangilik: keksa yoshdagi bemorlarda ateroskleroz natijasida yuzaga kelgan yurak ishemik kasalligi bilan koronar etishmovchilikda yurakning komorbid patologiyasi va funkional rezervini aniqlash davolash taktikasini to‘g‘ri tanlash va keyingi monitoringni o‘tkazish imkonini beradi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Samarqand viloyat filiali (16.08.2022 y.) va Samarqand shahar 3-sonli oilaviy poliklinika bo‘yicha (16.08.2022 y.) amaliyotiga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: komorbid patologiyani, xususan arterial gipertenziya, semizlik, qandli diabet 2 turi va miokard infarktini tarix bo‘yicha baholash, koronar angiografiya yordamida koronar etishmovchilikda funksional rezerv aniqlangan. Keksa bemorlarni davolash taktikasi va dinamikasini ularning yosh xususiyatlaridan kelib chiqqan holda tanlash mezoni bilan baholash ishlab chiqildi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: yurak ishemik kasalligi, zo‘riqish III va IV FC stenokardiya bilan kasallangan keksa bemorlarda komorbid patologiyani aniqlashning ahamiyati va zarurligi asoslab berilgan. Tadqiqot natijalari komorbid patologiya bilan bog‘liq salbiy asoratlarning rivojlanishini sekinlashtirish va bartaraf etish, shuningdek, davolash samaradorligini oshirish, qayta kasalxonaga yotqizishni kamaytirish va sog‘liqni saqlash tizimi bilan bog‘liq iqtisodiy xarajatlar miqdorini keskin kamaytirish imkonini beradi. Xulosa: keksa bemorlarda komorbid patologiyani aniqlash salbiy asoratlarning rivojlanishini sekinlashtirishga va bartaraf etishga yordam beradi, hamda davolash samaradorligini oshiradi, qayta kasalxonaga yotqizishni kamaytiradi va sog‘liqni saqlash tizimi bilan bog‘liq iqtisodiy xarajatlar miqdorini keskin kamaytirish imkonini beradi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Teri osti koronar aralashuv o‘tqizgan bemorlarda statinlarning yallig‘lanish oldi sitokinlar holatiga ta’siri» mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Samarqand davlat tibbiyot universiteti tomonidan Sog‘liqni saqlash vazirligiga 2022 yil 11 noyabrda 2579-sonli xat yuborilgan.
ikkinchi ilmiy yangilik: yurak ishemik kasalligi bo‘lgan keksa bemorlarda lipidlarni kamaytiradigan kombinatsiyalangan terapiyadan foydalanish qon lipid spektrini va shunga mos ravishda yallig‘lanishga qarshi sitokinlar, xususan IL-6 va TNF-a, shuningdek CRO darajasini sezilarli darajada kamaytiradi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Samarqand viloyat filiali (16.08.2022 y.) va Samarqand shahar 3-sonli oilaviy poliklinika bo‘yicha (16.08.2022 y.) amaliyotiga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: olingan natijalarga ko‘ra, yurak ishemik kasalligi, zo‘riqish III-IV FS stenokardiya bilan og‘rigan bemorlarga standart davolash, jumladan, statin bilan fenofibrin kislota qo‘shilishi iqtisodiy va ijtimoiy samaradorlikni biroz oshirishi aniqlandi. Taklif etilayotgan muolajalar yordamida bemorlarning statsionar kunlari qisqaradi va sog‘liqni saqlash yuki engillashadi. Ushbu davolash va standart davolash rejimi o‘rtasidagi farq qon lipid spektri va yallig‘lanishga qarshi sitokinlarning yaxshilanishi, shuningdek, zo‘riqish stenokardiyasining klinik ko‘rinishining pasayishi va hayot sifatining oshishi hisoblanadi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: yurak ishemik kasalligi bilan og‘rigan bemorlarni davolashda yurak-qon tomir kontinuumiga va qon lipid spektrining darajasiga muvofiq terapevtik taktika zarurligi to‘g‘risida xulosa chiqarildi. Bu dori kombinatsiyasining aniq samaradorligini baholashga olib keldi. Bu holat bemorning statsionar tashrifini 4 kungacha qisqartirdi. Agar shifoxonada bir kun davolanish 176 ming so‘mga to‘g‘ri kelishini inobatga olsak, har bir bemorga o‘rtacha 704 ming so‘m tejalgan. Xulosa: lipidlarni pasaytiradigan kombinatsiyalangan davolashni amaliyotga joriy etish - lipid profili darajasiga qarab dozani titrlash bilan rozuvastatin va fenofibrin kislota 145 mg dozada birgina statsionar kunlarni bir nafar bemor xisobiga byudjet mablag‘larini  450 560 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 253 440 so‘mga tejaydi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Teri osti koronar aralashuv o‘tkazilgan bemorlarda statinlarning yallig‘lanish oldi sitokinlar holatiga ta’siri» mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Samarqand davlat tibbiyot universiteti tomonidan Sog‘liqni saqlash vazirligiga 2022 yil 11 noyabrda 2579-sonli xat yuborilgan.
uchinchi ilmiy yangilik: yurak ishemik kasalligi bo‘lgan keksa bemorlarda rozuvastatinni fenofibrin kislota bilan birgalikda qo‘llash umumiy salomatlik, hayotiylik, ijtimoiy faoliyat va o‘ziga hisobot bergan ruhiy salomatlik kabi hayot sifati ko‘rsatkichlarini sezilarli darajada yaxshilagan. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Samarqand viloyat filiali (16.08.2022 y.) va Samarqand shahar 3-sonli oilaviy poliklinika bo‘yicha (16.08.2022 y.) amaliyotiga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: TOKAdan keyin zo‘riqish stenokardiyasining klinik ko‘rinishining pasayishi hayot sifatining oshishiga olib kelishi aniqlandi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: TOKA va qo‘llagan kombinatsiyalangan terapiya keksa bemorlarda umumiy salomatligini, hayotiylikni, ijtimoiy faoliyatini va o‘ziga hisobot bergan ruhiy salomatligi sifatlarini yaxshilagan. Xulosa: TOKA protsedurasi keksa bemorlarda nazorat guruhiga nisbatan hayot sifatining sezilarli yaxshilanishi bilan birga keldi (GH 42±0,64; VT 55±0,79; SF 67±0,42; MH 65±0,64). Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Teri osti koronar aralashuv o‘tkazilgan bemorlarda statinlarning yallig‘lanish oldi sitokinlar holatiga ta’siri» mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Samarqand davlat tibbiyot universiteti tomonidan Sog‘liqni saqlash vazirligiga 2022 yil 11 noyabrda 2579-sonli xat yuborilgan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: TOKA va rozuvastatinni fenofibrin kislota bilan birgalikda uzoq muddatli davrda yurak ishemik kasalligi bo‘lgan keksa bemorlarda qo‘llash takroriy MI, qayta aralashuv, qayta kasalxonaga yotqizish sezilarli darajada kamaytiradi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Samarqand viloyat filiali (16.08.2022 y.) va Samarqand shahar 3-sonli oilaviy poliklinika bo‘yicha (16.08.2022 y.) amaliyotiga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: TOKA protsedurasidan so‘ng kombinatsiyalangan gipolipidemik terapiya uzoq muddatli davrda yurak ishemik kasalligi bo‘lgan keksa bemorlarda qo‘llash takroriy miokard infarkti oldini oladi, qayta aralashuv va qayta kasalxonaga yotqizishni qisqartiradi, shuningdek, insul`t va o‘lim holatlarini kamaytiradi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: bemorning kasalxonada bo‘lish muddatini 7,2 kundan 3,2 kunga (2 kun) qisqartirish, statsionarda yotish uchun to‘lov miqdorini 528 000 so‘mga qisqartirish (RSXMQM Samarqand viloyat bo‘limining preyskurantiga ko‘ra, bir kun kasalxonada qolish 176 000 so‘m);  kasalxonada qolish muddati 3 kunga qisqarganligi sababli 450 000 so‘mga kam dori-darmonlar talab qilinmoqda (kuniga o‘rtacha 150 000 so‘m dori-darmon sarflanadi). Yuqoridagilarga ko‘ra yillik umumiy iqtisodiy samaradorlik 43 800 000 so‘m (1 095 000 * 40 = 40 ta TOKA protsedurasiga 43 800 000 so‘m (sog‘lomlashtirish xarajatlarini kamaytirish hisobiga; byudjet mablag‘lari 29 565 000 so‘m va byudjetdan tashqari jamg‘armalar 27 564 000 so‘m) kamaytirish orqali samaradorlikka erishildi takroriy aralashuv xarajatlari (3 nafar bemorda TOKAdan keyin asoratlarni kamaytirish hisobiga 729 000 so‘m iqtisod qilindi. Jami: 44 850 900 so‘m). Xulosa: TOKAning joriy etilishi va lipidlarni pasaytiruvchi kombinatsiyalangan terapiyaning tayinlanishi bir nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larining 28 704 576 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larning 16 146 324 so‘mga kamayishiga olib keldi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Teri osti koronar aralashuv o‘tkazilgan bemorlarda statinlarning yallig‘lanish oldi sitokinlar holatiga ta’siri» mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Samarqand davlat tibbiyot universiteti tomonidan Sog‘liqni saqlash vazirligiga 2022 yil 11 noyabrda 2579-sonli xat yuborilgan.