Солеева Ситора Шахобовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Тери ости коронар аралашув ўтқизган беморларда статинларнинг яллиғланиш олди цитокинлар ҳолатига таъсири», 14.00.06 – Кардиология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/Tib1663.
Илмий раҳбар: Агабабян Ирина Рубеновна, тиббиёт фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд вилояти минтақавий филиали.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.64.01.
Расмий оппонентлар: Мухамедова Муяссар Гафуржановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Алимов Дониёр Анварович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: тери орқали коронар аралашувни ўтқизган юрак ишемик касаллиги бўлган кекса беморларда розувастатин ва унинг фенофибрин кислота билан комбинациясини яллиғланишга қарши самарадорлигини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
юрак ишемик касаллиги, барқарор стенокардия III ва IV ФС билан оғриган кекса беморлар, коронар етишмовчилик туфайли юракнинг функционал заҳираларининг сезиларли даражада пасайиши билан тавсифланувчи оғир беморлар тоифасига мансублиги аниқланган, бу эса артериал гипертония, семизлик ва анамнезида ўтказилган миокард инфаркти каби коморбид касалликлар билан боғлиқлиги аниқланган;
тери орқали коронар аралашув ўтказилган ЮИК ва дислипидемия II Б билан оғриган кекса беморларда липидларни камайтирувчи комбинацияланган терапия қўлланилиши, розувастатин ва фенофибрин кислоталарнинг плейотроп таъсиридан келиб чиққан ҳолда, хусусан, яллиғланишга қарши цитокинлар, CРО даражалари динамикаси билан баҳоланганда розувастатин монотерапиясига қараганда анча аниқроқ эканлиги аниқланган;
умумий саломатлик, ҳаётий фаоллик, ижтимоий фаолият ва ақлий саломатлик яхшиланиш туфайли ТОКА процедурасидан сўнг беморларда саломатликнинг жисмоний компонентини, ҳамда унинг ҳиссий компонентини ҳам тавсифловчи SF36 шкаласи бўйича ҳаёт сифати кўрсаткичлари сезиларли даражада яхшиланганлиги аниқланган.
узоқ муддатли даврда фенофибрик кислота билан биргаликда ТОКА ва розувастатиннинг самарадорлиги таъсирида, коронар артериялар орқали қон оқимининг яхшиланиши ва коронар артериялар орқали тизимли яллиғланишнинг камайиши қоннинг липид спектри, такрорий аралашув, монотерапиясига нисбатан хусусан ЗПЛП ҳам ТГ, ҳам ЮИК бўлган кекса беморларда яллиғланишга қарши цитокинлар орқали такрорий МИ, такрорий касалхонага ётқизиш каби якуний нуқталар сезиларли даражада камайганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгашининг 2023 йил 5 июль 36-сон хулосаси асосида (илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2022 йил 14 ноябрдаги 8н-з/606-сонли хулосаси олинган):
биринчи илмий янгилик: кекса ёшдаги беморларда атеросклероз натижасида юзага келган юрак ишемик касаллиги билан коронар етишмовчиликда юракнинг коморбид патологияси ва функионал резервини аниқлаш даволаш тактикасини тўғри танлаш ва кейинги мониторингни ўтказиш имконини беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд вилоят филиали (16.08.2022 й.) ва Самарқанд шаҳар 3-сонли оилавий поликлиника бўйича (16.08.2022 й.) амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: коморбид патологияни, хусусан артериал гипертензия, семизлик, қандли диабет 2 тури ва миокард инфарктини тарих бўйича баҳолаш, коронар ангиография ёрдамида коронар етишмовчиликда функционал резерв аниқланган. Кекса беморларни даволаш тактикаси ва динамикасини уларнинг ёш хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда танлаш мезони билан баҳолаш ишлаб чиқилди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: юрак ишемик касаллиги, зўриқиш III ва IV ФC стенокардия билан касалланган кекса беморларда коморбид патологияни аниқлашнинг аҳамияти ва зарурлиги асослаб берилган. Тадқиқот натижалари коморбид патология билан боғлиқ салбий асоратларнинг ривожланишини секинлаштириш ва бартараф этиш, шунингдек, даволаш самарадорлигини ошириш, қайта касалхонага ётқизишни камайтириш ва соғлиқни сақлаш тизими билан боғлиқ иқтисодий харажатлар миқдорини кескин камайтириш имконини беради. Хулоса: кекса беморларда коморбид патологияни аниқлаш салбий асоратларнинг ривожланишини секинлаштиришга ва бартараф этишга ёрдам беради, ҳамда даволаш самарадорлигини оширади, қайта касалхонага ётқизишни камайтиради ва соғлиқни сақлаш тизими билан боғлиқ иқтисодий харажатлар миқдорини кескин камайтириш имконини беради. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Тери ости коронар аралашув ўтқизган беморларда статинларнинг яллиғланиш олди ситокинлар ҳолатига таъсири» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Самарқанд давлат тиббиёт университети томонидан Соғлиқни сақлаш вазирлигига 2022 йил 11 ноябрда 2579-сонли хат юборилган.
иккинчи илмий янгилик: юрак ишемик касаллиги бўлган кекса беморларда липидларни камайтирадиган комбинацияланган терапиядан фойдаланиш қон липид спектрини ва шунга мос равишда яллиғланишга қарши цитокинлар, хусусан IL-6 ва TNF-a, шунингдек CРО даражасини сезиларли даражада камайтиради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд вилоят филиали (16.08.2022 й.) ва Самарқанд шаҳар 3-сонли оилавий поликлиника бўйича (16.08.2022 й.) амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: олинган натижаларга кўра, юрак ишемик касаллиги, зўриқиш III-IV ФС стенокардия билан оғриган беморларга стандарт даволаш, жумладан, статин билан фенофибрин кислота қўшилиши иқтисодий ва ижтимоий самарадорликни бироз ошириши аниқланди. Таклиф этилаётган муолажалар ёрдамида беморларнинг стационар кунлари қисқаради ва соғлиқни сақлаш юки енгиллашади. Ушбу даволаш ва стандарт даволаш режими ўртасидаги фарқ қон липид спектри ва яллиғланишга қарши цитокинларнинг яхшиланиши, шунингдек, зўриқиш стенокардиясининг клиник кўринишининг пасайиши ва ҳаёт сифатининг ошиши ҳисобланади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: юрак ишемик касаллиги билан оғриган беморларни даволашда юрак-қон томир континуумига ва қон липид спектрининг даражасига мувофиқ терапевтик тактика зарурлиги тўғрисида хулоса чиқарилди. Бу дори комбинациясининг аниқ самарадорлигини баҳолашга олиб келди. Бу ҳолат беморнинг стационар ташрифини 4 кунгача қисқартирди. Агар шифохонада бир кун даволаниш 176 минг сўмга тўғри келишини инобатга олсак, ҳар бир беморга ўртача 704 минг сўм тежалган. Хулоса: липидларни пасайтирадиган комбинацияланган даволашни амалиётга жорий этиш - липид профили даражасига қараб дозани титрлаш билан розувастатин ва фенофибрин кислота 145 мг дозада биргина стационар кунларни бир нафар бемор хисобига бюджет маблағларини  450 560 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 253 440 сўмга тежайди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Тери ости коронар аралашув ўтказилган беморларда статинларнинг яллиғланиш олди цитокинлар ҳолатига таъсири» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Самарқанд давлат тиббиёт университети томонидан Соғлиқни сақлаш вазирлигига 2022 йил 11 ноябрда 2579-сонли хат юборилган.
учинчи илмий янгилик: юрак ишемик касаллиги бўлган кекса беморларда розувастатинни фенофибрин кислота билан биргаликда қўллаш умумий саломатлик, ҳаётийлик, ижтимоий фаолият ва ўзига ҳисобот берган руҳий саломатлик каби ҳаёт сифати кўрсаткичларини сезиларли даражада яхшилаган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд вилоят филиали (16.08.2022 й.) ва Самарқанд шаҳар 3-сонли оилавий поликлиника бўйича (16.08.2022 й.) амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ТОКАдан кейин зўриқиш стенокардиясининг клиник кўринишининг пасайиши ҳаёт сифатининг ошишига олиб келиши аниқланди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ТОКА ва қўллаган комбинацияланган терапия кекса беморларда умумий саломатлигини, ҳаётийликни, ижтимоий фаолиятини ва ўзига ҳисобот берган руҳий саломатлиги сифатларини яхшилаган. Хулоса: ТОКА процедураси кекса беморларда назорат гуруҳига нисбатан ҳаёт сифатининг сезиларли яхшиланиши билан бирга келди (GH 42±0,64; VT 55±0,79; SF 67±0,42; MH 65±0,64). Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Тери ости коронар аралашув ўтказилган беморларда статинларнинг яллиғланиш олди цитокинлар ҳолатига таъсири» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Самарқанд давлат тиббиёт университети томонидан Соғлиқни сақлаш вазирлигига 2022 йил 11 ноябрда 2579-сонли хат юборилган.
тўртинчи илмий янгилик: ТОКА ва розувастатинни фенофибрин кислота билан биргаликда узоқ муддатли даврда юрак ишемик касаллиги бўлган кекса беморларда қўллаш такрорий МИ, қайта аралашув, қайта касалхонага ётқизиш сезиларли даражада камайтиради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд вилоят филиали (16.08.2022 й.) ва Самарқанд шаҳар 3-сонли оилавий поликлиника бўйича (16.08.2022 й.) амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ТОКА процедурасидан сўнг комбинацияланган гиполипидемик терапия узоқ муддатли даврда юрак ишемик касаллиги бўлган кекса беморларда қўллаш такрорий миокард инфаркти олдини олади, қайта аралашув ва қайта касалхонага ётқизишни қисқартиради, шунингдек, инсульт ва ўлим ҳолатларини камайтиради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: беморнинг касалхонада бўлиш муддатини 7,2 кундан 3,2 кунга (2 кун) қисқартириш, стационарда ётиш учун тўлов миқдорини 528 000 сўмга қисқартириш (РСХМҚМ Самарқанд вилоят бўлимининг прейскурантига кўра, бир кун касалхонада қолиш 176 000 сўм);  касалхонада қолиш муддати 3 кунга қисқарганлиги сабабли 450 000 сўмга кам дори-дармонлар талаб қилинмоқда (кунига ўртача 150 000 сўм дори-дармон сарфланади). Юқоридагиларга кўра йиллик умумий иқтисодий самарадорлик 43 800 000 сўм (1 095 000 * 40 = 40 та ТОКА процедурасига 43 800 000 сўм (соғломлаштириш харажатларини камайтириш ҳисобига; бюджет маблағлари 29 565 000 сўм ва бюджетдан ташқари жамғармалар 27 564 000 сўм) камайтириш орқали самарадорликка эришилди такрорий аралашув харажатлари (3 нафар беморда ТОКАдан кейин асоратларни камайтириш ҳисобига 729 000 сўм иқтисод қилинди. Жами: 44 850 900 сўм). Хулоса: ТОКАнинг жорий этилиши ва липидларни пасайтирувчи комбинацияланган терапиянинг тайинланиши бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларининг 28 704 576 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларнинг 16 146 324 сўмга камайишига олиб келди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Тери ости коронар аралашув ўтказилган беморларда статинларнинг яллиғланиш олди цитокинлар ҳолатига таъсири» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Самарқанд давлат тиббиёт университети томонидан Соғлиқни сақлаш вазирлигига 2022 йил 11 ноябрда 2579-сонли хат юборилган.