Рахмонов Комилжон Раджабовичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбекистон тоғ дарёлари муаллақ оқизиқлари ва улар ҳавзаларидан тупроқ-грунтлар ювилиши жадаллигини баҳолаш», 11.00.03–Қуруқлик гидрологияси. Сув ресурслари. Гидрокимё (география фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.3.PhD/G20.

Илмий раҳбар: Ҳикматов Фазлиддин Ҳикматович, география фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Гидрометеорология хизмати маркази Гидрометеорология илмий-текшириш институти, DSc.27.06.2017.G.47.01.

Расмий оппонентлар: Чембарисов Эльмир Исмаилович, география фанлари доктори, профессор; Мурадов Шухрат Одилович, техника фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистон тоғ дарёлари муаллақ оқизиқларининг ҳосил бўлиши ҳамда улар ҳавзалари юзаларидан тупроқ-грунтлар ювилиши жадаллигини миқдорий баҳолаш усулларини такомиллаштиришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

дарёларда йил давомида ҳамда турли мавсумларда шаклланадиган муаллақ оқизиқлар миқдорини ҳисоблаш ва прогнозлаш методикалари кўп ҳадли боғланишлар асосида такомиллаштирилган;

дарёлар ҳавзаларидан тупроқ-грунтлар ювилиши модулининг баландлик зоналари бўйича тақсимланиши аниқланган;

дарёларнинг муаллақ оқизиқлари билан гидрометеорологик омиллар орасидаги кўп ҳадли боғланишларнинг нормаллаштирилган регрессия тенгламалари яратилган;

тоғ дарёлари ҳавзаларидан тупроқ-грунтлар ювилиши хариталари яратилган, сув эрозиясини камайтириш бўйича илмий-амалий тавсиялар ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Тоғ дарёлари муаллақ оқизиқлари ва улар ҳавзаларидан тупроқ-грунтлар ювилиши жадаллигини баҳолаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:

дарёларнинг муаллақ оқизиқлари билан гидрометеорологик омиллар орасидаги кўп ҳадли боғланишлар, уларнинг таҳлили асосида берилган таклифлар Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тизимида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 6 апрелдаги 02/30-212-сон маълумотномаси). Натижада дарёлар муаллақ оқизиқларининг миқдорий кўрсаткичлари аниқлаштирилган ва бу ҳолат гидротехник иншоотлар, ирригация тизимларини эксплуатация қилиш самарадорлигини ошириш имконини берган;

атмосфера ёғинлари ва ҳаво ҳароратининг дарёлар муаллақ оқизиқларининг ҳосил бўлишига қўшганҳиссалари ва улар негизида олинган илмий асосланган хулосалар Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тизимида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 6 апрелдаги 02/30-212-сон маълумотномаси). Натижада мамлакатимиз дарёлари сув ва сув-энергетика ресурсларини босқичма-босқич ўзлаштириш, улардан оқилона фойдаланишга қаратилган режаларни ишлаб чиқиш имконини берган;

дарёлар лойқа оқизиқлари сарфларини ҳисоблаш ва прогнозлаш методикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тизимида амалий таклиф сифатида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 6 апрелдаги 02/30-212-сон маълумотномаси). Натижада дарёлар лойқа оқизиқларининг йил давомида тақсимланишини ҳисоблаш, прогнозлаш ва сув олиш иншоотларидан фойдаланиш самарадорлигини ошириш имконини берган;

тупроқ-грунтлар ювилиши хариталаридан Ўрмон хўжалиги давлат қўмитасида дарёлар ҳавзалари юзаларидан сув билан олиб кетиладиган унумдор тупроқ миқдорини аниқлашда, сув эрозияси жадаллигини пасайтиришга қаратилган чора-тадбирлар режасини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ўрмон хўжалиги давлат қўмитасининг 2018 йил 12 мартдаги 05/21-655-сон маълумотномаси). Ушбу натижалар республикамиз дарёлари ҳавзаларидаги мавжуд ўрмонларнинг сув эрозиясининг салбий таъсиридан ҳимоялаш самарадорлигини оширишга хизмат қилган.