Салихова Камола Шавкатовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Эрта неонатал даврда критик ҳолатни ўтказган болалар соғлиғини баҳолаш, башоратлаш ва реабилитация қилишнинг комплекс тизими», 14.00.09–Педиатрия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.DSc/Tib54.
Илмий маслаҳатчи: Ахмедова Дилором Ильхамовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика ихтисослаштирилган педиатрия илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент педиатрия тиббиёт институти, DSc.27.06.2017.Tib.29.01.
Расмий оппонентлар: Шамсиев Фазлиддин Сайфиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Дилмуратова Клара Равшановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Ходжиметов Абдугафур Ахатович, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Академик И.П.Павлов номидаги Биринчи Санкт-Петербург давлат тиббиёт университети (Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: критик ҳолатни ўтказган чақалоқлар неонатал даври ва ҳаётининг биринчи йилида ташхислаш, даволаш ва башоратлаш клиник-патогенетик мезонларини қамраб олувчи тиббий ёрдам кўрсатишнинг комплекс тизимини такомиллаштиришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
чақалоқлардаги критик ҳолатлар ва улариниг оқибатларини ривожланишини клиник, биокимёвий ва иммунологик ташхислаш меъзонлари ишлаб чиқилган;
чақалоқларда критик ҳолатлар ва уларнинг оқибатлари ривожланишида энг аҳамиятли перинатал ва интранатал омиллар (оналардаги ўрта ва оғир даражадаги камқонлик, юрак қон-томир касалликлари, преэклампсия ва йўлдош кўчиши) ҳамда неонатал омиллари (гестацион ёш, тана вазни, оғир асфиксия, респиратор дистресс-синдроми ва SOFA шкаласиниг юқори кўрсаткичлари) аниқланган;
чақалоқларда ПАЕС ривожланишида иммунологик (IL–1β, IL–4, IL–6 ва ФНО–α цитокинлар) ҳамда биокимёвий (эркин радикал оксидланувчи ва антиоксидант системаси маҳсулотлари, нейроспецифик энолаза, гемостаз кўрсаткичлари) маркерлари аниқланган;
неонатал даврда критик ҳолатни ўтказган болалар ҳаётининг биринчи йилида жисмоний ва психомотор ривожланишида ортда қолиши ҳамда соматик касалликларни шаклланишида камқонлик, МНТ, нафас олиш аъзолари ва ошқозон-ичак тизими касалликлари устунлик қилиши аниқланган;
эрта неонатал даврда ПАЕСни ўтказган болалар ҳаётининг биринчи йилида дисфункционал ҳолатлар ва соматик касалликлар ривожланиши ва кечишини башоратлашда клиник-биокимёвий мезонлари ишлаб чиқилган;
неонатал даврда критик ҳолатни ўтказган болаларда тиббий ёрдам кўрсатиш босқичларида индивидуал ёндашув асосида даволаш ва реабилитацион комплекс тизими такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Критик ҳолатларда бўлган чақалоқларни даволаш, ташхислаш ва реабилитация қилишни такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
«Чақалоқларда гемостаз ва адаптация механизмлари» услубий тавсияномаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2014 йил 2 февралдаги 8нр/07-сон маълумотномаси). Таклиф этилган усулларнинг татбиқ этилиши гемостаз бузилиш эрта ташхислаш, ушбу бузилишларни ўз вақтида коррекция қилиш, геморрагик асоратларни 33% га ва неонатал даврда ўлим ҳолатини 1,3 баробарга камайтириш имконини берган;
«Полиорган етишмовчилиги бўлган чақалоқларга ихтисослаштирилган ёрдам кўрсатиш принциплари» услубий тавсияномаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2016 йил 22 ноябрдаги 8н-р/181-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида чақалоқларнинг стационарда бўлиши 3 ўрин/кунга, ўлим ҳолатлари 1,3 баробарга, шунингдек, эрта неонатал даврда критик ҳолатларни ўтказган болалар орасида ҳаётининг биринчи йилида касалланиш ҳолатлари 1,6 баробарга камайган;
«Эшитиш ва ҳаракат бузилишлари юқори хатар гуруҳига кирувчи янги туғилган чақалоқларни даволаш, ташхислаш ва реабилитация қилишнинг замонавий технологияларини татбиқ этиш» услубий тавсияномаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2018 йил 13 апрелдаги 8нр/82-сон маълумотномаси). Чақалоқларга замонавий ташхислаш усули–аудиоскринингни қўллаш натижасида гўдакларда эшитиш қобилиятини бузилиши ўз вақтида аниқланган; таклиф этилган даволаш усуллари болаларда церебрал халажи ривожланишини 1,4 баробарга камайтирган;
“Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш муассасалари учун неонатология бўйича миллий қўлланма”га критик ҳолатдаги чақалоқларга шошилинч тиббий ёрдам кўрсатиш бўйича тавсиялари киритилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ва Бирлашган миллатлар ташкилотини ЮНИСЕФ Болалар жамғармаси, 2017). Таклифларнинг татбиқ этилиши натижасида туғруқ муассасаларида чақалоқлар ҳаётига хавф солувчи омилларни эрта аниқлаш ва чақалоқлар ўлим ҳолатларини 1,3 баробарга камайтиришга эришилган;
чақалоқларда критик ҳолатлар ва уларнинг оқибатларини башоратлаш, ташхислаш, даволаш ва реабилитация усулларининг илмий натижалари соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, Республика ихтисослаштирилган педиатрия илмий-амалий тиббиёт маркази, Қорақалпоғистон Республикаси болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази, Тошкент ва Хоразм вилоятлари болалар кўп тармоқли тиббиёт марказларига татбиқ қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2018 йил 3 майдаги 8н-з/74-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижаларни татбиқ этилиши чақалоқларнинг стационарда бўлишини 3 ўрин/кунга ва гўдаклар ўлим кўрсаткичини 1,3 баробарга камайтириш; неонатал даврда критик ҳолатни ўтказган болаларда ногиронликни 1,4 баробарга камайтириш ва ҳаёт сифатини яхшилаш имконини берган.
