Замонов Акбар Тургиновичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Бухоро хонлигининг қўшин тузилиши ва ҳарбий бошқаруви (XVI аср)”, 07.00.01–Ўзбекистон тарихи.

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/Tar121.

Илмий раҳбар: Мавланов Ўктам Махмасобирович, тарих фанлари доктори, доцент.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, Қорақалпоқ ижтимоий фанлар илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Таr.01.04.

Расмий оппонентлар: Зияева Доно Ҳамидовна, тарих фанлари доктори, профессор; Эшов Баходир Жўраев, тарих фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот номи: Бухоро давлат университети.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Турли манбалар асосида шайбонийлар ҳукмронлиги даврида Бухоро хонлигининг қўшин тузилиши, таъминоти, ҳарбий стратегия ва тактикалари ҳамда ҳарбий бошқарувга доир масалаларни очиб беришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

XVI аср ҳарбий бошқарувига хос бўлган тўпчибоши, ёрғучи, қўрчи, қўшбеги каби ҳарбий мансаблар жорий этилганлиги аниқланган ҳамда уларнинг функция ва ваколатларига ойдинлик киритилган;

маъмурий амалдорларнинг (нақиб, кўкалдош, оталиқ, мунший, парвоначи, шиғовул ва ҳ.к.) бир пайтнинг ўзида ҳарбий ишга мутасадди бўлганлиги, темурийлар давридагига нисбатан ваколатлари кенгайиб борганлиги тарихий далиллар орқали исботланган;

қўшин бошқарувида турли соҳа вакилларининг иштироки, жанг санъатида бир қатор ҳарбий тактикалар (тўлғаманинг бир неча тури–шундуломиший, удрутмиший, усмонли усули ва ҳ.к.) ҳамда қўшин таркибига киритилган баъзи ўзгаришлар (қўшиннинг 60 га яқин уруғлардан ташкил топгани, яничарлар мавжудлиги ва ҳ.к.) аниқланган;

Бухоро хонлиги қўшинидаги 30 га яқин ҳарбий қурол-яроғ турлари аниқланган, янги турдаги ўт очар қуроллар ва уларнинг маҳаллий шароитда ишлаб чиқарилиши билан боғлиқ жараёнлар очиб берилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Шайбонийлар сулоласи даври Бухоро хонлигида ҳарбий иш тарихига оид ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:

Бухоро хонлигининг бошқарув тизими, хусусан, ҳарбий бошқаруви, ҳарбий-сиёсий жараёнлар ҳамда мамлакат ҳарбий қудратининг пасайиб бориш омиллари ва Россия им­перияси асоратига тушиб қолишининг тарихий илдизлари умумтаълим мак­табларининг  9-синф ўқувчиларига мўлжалланган “Ўзбекистон тарихи” дарслигида фойдаланилган (Т., “Шарқ” НМАК, 2014. 160 б.). Илмий натижалар ўқув­чиларда тарихий тафаккурни шакллантириш, уларнинг ҳарбий-сиёсий тарих­га бўлган қизиқишини ошириш ва шу орқали ватанпарварлик туйғуларини кучайтириш имконини берган;

ҳарбий-сиёсий жараёнларда диний уламоларнинг таъсири юқори бўл­ганлиги, уларнинг мамлакатни бирлаштириш йўлидаги фаолияти, ҳарбий тўқнашувларнинг олдини олиш хусусиятлари умумтаълим мактабларининг 9-синф ўқувчиларига мўлжалланган “Дунё динлари тарихи” дарслиги  мазмунига сингдирилган (Т., “Ўқитувчи” НМИУ, 2017. 144 б.) Бу ўқувчиларда миллий-маънавий меросни ўрганиш, маърифатпарварликка интилиш, дин уламолари маънавий меросидан баҳраманд бўлиш ва шу орқали диний-ахло­қий кўникмаларни шакллантиришга хизмат қилган;

Бухоро хонлиги қўшинининг қурол-яроғлари ва жанг тактикалари ҳақидаги хулосалар Ички ишлар вазирлигининг Ички ишлар органлари тарихи музейининг «Ўзбекистон ҳудудида хавфсизлик ва жамоат тартибини сақловчи тузилмаларнинг шаклланиш тарихи» номли экспозициялар бўлимини шакллантиришда фойдаланилган (Ички ишлар вазирлигининг 2018 йил 24 апрелдаги 2/1571-сон маълумотномаси). Бу Бухоро хонлиги қўшинининг қурол-яроғлари, жанг тактикалари чизмалари орқали аждодларимиз ҳарбий маҳорати наъмуналарини келажак авлодга етказиш имконини берган;

Бухоро хонлиги тарихчиларининг асарлари ва хорижлик сайёҳларнинг эсдаликлари асосида ҳарбий бошқарув, қўшин тузилиши, ҳарбий тактика, қу­рол-яроғлар ҳамда ҳарбий мансабларнинг тавсифига оид масалалар умумтаъ­лим мактабларининг 8-синф ўқитувчиларига мўлжалланган “Ўзбекистон тарихи. Хрестоматия” ўқув қўлланмаси маз­мунида ўз аксини топган (Т., “Тафаккур” нашриёти, 2016. 372 б.). Мазкур қўлланма орқали тарих фани ўқитувчилари учун бирламчи манбалар асосида илк бор қўшимча ўқув адабиёти яратилиб, бу ўқитувчилар илмий салоҳиятининг ортишига хизмат қилган.