Sayt test rejimida ishlamoqda

Мячина Ольга Владимировнанинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

 

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Фосфор ўғитлар таъсирида бўз тупроқда микробли бирлашмаларнинг структура ва функционал хусусиятлари», 03.00.04–Микробиология ва вирусология (биология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.DSc/B37.

Илмий маслаҳатчи: Побережская Светлана Константиновна, биология фанлари доктори.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Умумий ва ноорганик кимё институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Микробиология институти ва Ўзбекистон Миллий университети, DSc.27.06.2017.В.38.01.

Расмий оппонентлар: Ахмедова Захро Рахматовна, биология фанлари доктори, профессор; Гафурова Лазиза Акрамовна, биология фанлари доктори, профессор; Ниязалиев Бегали Ирисалиевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II.Тадқиқотнинг мақсади: тупроқ микроблар туркумларининг структуравий ва функционал хоссаларига янги турдаги фосфорли ўғитларнинг таъсирини ҳамда ғўзани парваришлаш мобайнида ўғитни қўллашнинг агроэкологик хавфсизлиги ва агрокимёвий самарадорлигини комплекс аниқлашдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

янги фосфорли бактериал, органик минерал ва минерал ўғитларнинг анъанавий концентрланган аммофос ўғити билан солиштиргандаги таъсири остида типик бўз тупроқдаги микроблар турларининг ўзгариши ва ферментатив фаоллиги аниқланган;

ҳар хил даражада бирикан тупроқ органик углеродининг миқдорига, шунингдек, микроблар турлар фаоллигининг метаболитик коэффициентлари баҳоланган;

янги секин таъсирида Р-, N- ва C тутган бирикмаларни ўзгартиришида иштирок этувчи ферментлар фаолияти салбий таъсир кўрсатмаганлиги аниқланган;

янги секин таъсир этадиган фосфорли ўғитларнинг тупроқни агрокимёвий хусусиятларига таъсир механизми концентрланган аммофос ўғити билан солиштириб исботланган;

агроценоз компонентлари (микроорганизмлар-тупроқ-ўсимлик) ўзаро боғлиқлиги ва эҳтимолли (назарий) боғланиш, шунингдек тупроқ хоссаларини қўлланилаётган ўғит таркиби ва турига боғлиқлиги аниқланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Марказий Қизилқум фосфоритлари асосида олинган янги секин таъсир этувчан ўғитларнитадқиқ қилишда олинган илмий натижалар асосида:

аммиакли селитра эритмасини юқори карбонатли фосфорит уни билан аралаштирилиб, донадорланган ва доначалар сирти аммоний сульфат эритмаси иштирокида фосфорит уни билан қоплаб стабиллаштирилган аммиакли селитра ишлаб чиқариш усули «Фарғонаазот» АЖда амалиётга жорий этилган («Фарғонаазот» АЖнинг 2017 йил 9 ноябрдаги 37/6202-сон маълумотномаси). Натижада 254,661 минг тонна азот-фосфорли минерал ўғит (АФМЎ) ишлаб чиқариш имконини берган;

тайёр амиакли селитра доначалари сирти аммоний сульфат эритмаси иштирокида юқори карбонатли фосфорит уни билан қоплаш (иккинчи вариант) усулида стабиллаштирилган аммиакли селитра ишлаб чиқариш «Фарғонаазот» АЖда амалиётга жорий этилган («Фарғонаазот» АЖнинг 2017 йил 9 ноябрдаги 37/6202-сон маълумотномаси). Натижада қуввати 60000 минг тонна маҳсулот ишлаб чиқарадиган саноат қурилмаси ташкил қилиниб, маҳсулот ишлаб чиқариш имконини берган;

экологик хавфсиз органо-минерал ўғитлар-10 (ОМЎ-10) ва органо-минерал ўғитлар-20 (ОМЎ-20) Сирдарё вилоятининг  фермер хўжаликлари пахта майдонларида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 19 февралдаги 02/20-116-сон маълумотномаси). Натижада ғўзанинг ўсиб ривожланишига ва ҳосил элементларини тўплашига ижобий таъсир кўрсатиб, гектарига қўшимча 3-4 ц/га ҳосил олиш имконини берган;

турли тупроқ-иқлим шароитларида органик ва органо-минерал ўғитларни қўллаш технологияси Қорақалпоғистон Республикаси Қораўзак тумани фермер хўжаликларининг пахта майдонларида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 19 февралдаги 02/20-116-сон маълумотномаси). Натижада тупроқ унумдорлиги сақланиб, уларнинг сув сақлаш қобилияти яхшиланган, минерал ўғитлардан фойдаланиш самарадорлиги ортиб, тупроқнинг агрофизик ва агрокимёвий хусусиятлари ижобий томонга ўзгарган, ўсимликларнинг ўсув даврида озуқа унсурлари билан мақбул таъминлаш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish