Абдуллаева Хилола Равшановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Тошкент вилояти шароитида қулупнайнинг маҳаллий ва интродукция қилинган навларининг хўжалик-биологик хусусиятлари ҳамда айрим агротехник тадбирларини ишлаб чиқиш», 06.01.07–Мевачилик ва узумчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.PhD/Qx67.
Илмий раҳбар: Байметов Карим Исаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Академик Махмуд Мирзаев номидаги Боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети ва Андижон қишлоқ хўжалиги институти, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.
Расмий оппонентлар: Кайимов Абдухалил Кайимович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Арзуманов Аркадий Шагенович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Ўрмон хўжалиги илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: маҳаллий ва интродукция қилинган навлар коллекциясининг хўжалик-биологик кўрсаткичлари асосида қулупнай ҳосилдорлигини ошириш, улар орасидан энг маҳсулдор, касаллик ва экологик шароитларга мослашувчан навларни ажратиш ва қулупнай етиштиришнинг янги агротехник тадбирларини қисқартирилган технологик давр бўйича ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Ўзбекистонда янги минтақавий қулупнай коллекциясидаги маҳаллий ва интродукция қилинган навларнинг морфо-биологик хусусиятлари аниқланган;
улар ичидан юқори ҳосилдор, мевасиинг сифати яхши, янгилигида истеъмол қилиш ва қайта ишлашга яроқли универсал, ташқи муҳитнинг ноқулай шароитларига мослашувчан навларни аниқланган;
истиқболли қулупнай навлари учун етиштириш муддати икки йиллик янги интенсив технология ишлаб чиқилган;
қулупнай навларининг истиқболли мақбул экиш схемаси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент вилояти шароитида қулупнайнинг маҳаллий ва интродукция қилинган навларини хўжалик-биологик хусусиятлари ҳамда айрим агротехник тадбирлари ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
маҳаллий қулупнайни эртапишар «Ўзбекистон гўзали» нави яратилган ва 2014 йилдан экиш учун қишлоқ хўжалик экинлари реестрига киритилган (Қишлоқ хўжалик экинлари навларини синаш давлат комиссияси 2016 йил 19 декабрдаги 53/4-396-сон маълумотномаси). Натижада ушбу нав томорқа ва фермер хўжаликларида катта майдонларда экиб келинмоқда;
қулупнайнинг «Ўзбекистон гўзали» нави 2015-2017 йиллар давомида жами 5,3 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 16 декабрдаги 02/22-635-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида қулупнайнинг истиқболли ушбу навидан томорқа ва фермер хўжаликларида гектаридан 6,32-7,23 млн сўм соф даромад олишга эришилган;
интродукция қилинган навлардан «Баунтифул», «Редгоунтлет» ва «Кобра» навлари 2018 йилдан экиш учун қишлоқ хўжалик экинлари реестрига киритилган (Қишлоқ хўжалик экинлари навларини синаш давлат комиссияси 2018 йил 31 январ 53/4-73-сон маълумотномаси). Натижада ушбу навлардан юқори ва сифатли қулупнай ҳосили олинган ва рентабеллик даражаси ошиши кузатилган;
истиқболли навлар 2015-2017 йиллар давомида Тошкент вилоятида томорқа ва фермер хўжаликларида 5,2 гектар, Андижон вилоятида 5,0 гектар ва Фарғона вилоятида 1,2 гектар жами 11,4 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 16 декабрдаги 02/22-635-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида томорқа ва фермер хўжаликларида қулупнайнинг янги «Редгоунтлет», «Баунтифул» ва «Кобра» навларидан 17,539-19,404 млн сўм соф даромад олишга эришилган;
қулупнай навларини парваришлаш агротехнологияларидан мақбул экиш схемаси (70х20-25 см) ишлаб чиқилган ва фермер хўжаликларида жами 16,7 гектар майдонга жорий этилган. (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 16 декабрдаги 02/22-635-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида бир гектар қулупнай плантациясидан 24,0 млн. сўм соф фойда олишга эришилган.
