Эгамбердиева Шахноза Абдурашидовнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Биргаликда етиштирилаётган ғўза ва дуккакли экинларнинг илмий асосланган суғориш тартиби ва технологияси (Андижон вилояти шароитида)», 06.01.02–Мелиорация ва суғорма деҳқончилик (техника фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.1.PhD/Т555.

Илмий раҳбар: Серикбаев Бакир Серикбаевич, техника фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти, DSc.27.06.2017.T.10.02.

Расмий оппонентлар: Рахимов Шавкат Худергенович, техника фанлари доктори, профессор; Сабитов Амонулло Убайдуллаевич, техника фанлари номзоди.

Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Андижон вилояти ўтлоқи бўз тупроқлари шароитида биргаликда етиштирилаётган ғўза ва дуккакли дон экинларининг суғориш тартиби ва технологиясини такомиллаштиришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

биргаликда етиштирилган ғўза ва дуккакли дон экинларнинг суғориш меъёрини аниқлаш усули биоиқлим хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда такомиллаштирилган;

биргаликда етиштирилган ғўза ва дуккакли дон экинларини суғориш технологияси усули эгат элементларининг параметрлари (эгат узунлиги, нишаблиги, эни, эгатдаги сув сарфи, суғориш вақти, эгатдаги фаол қатламнинг намланиш миқдори, эгатда сувнинг юриш вақти ва узунлиги) асосида такомиллаштирилган;

узун берк эгатлар орқали ўзгарувчан оқим билан суғориш усули эгат оҳирида қўшимча призма шаклидаги намлик ҳосил қилиш асосида фаол қатламнинг бир текис намланиш технологияси такомиллаштирилган;

биргаликда ғўза ва дуккакли дон экинларини етиштиришда ресурстежамкор мелиоратив тадбирлар усули сувдан самарали фойдаланиш ва тупроқдаги азот ва гумус миқдорини 0,11-0,2 фоизгача ошириш асосида такомиллаштирилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Биргаликда ғўза ва дуккакли дон экинларни етиштиришда суғориш тартиби ва технологияларини такомиллаштириш бўйича олиб борилган илмий тадқиқотлар натижалари асосида:

Андижон ўтлоқи бўз тупроқлари шароитида ғўза ва дуккакли дон экинларини биргаликда етиштириш технологияси Андижон вилояти Булоқбоши тумани ҳудудидаги Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тасарруфига кирувчи Норин-Қорадарё Ирригация тизимлари ҳавза бошқармасига қарашли «Замирабону саҳовати», «Тўхтасин меваси», «Эргаш рахмон ерлари» ва «Зоиржон Низомов» фермер хўжаликларида тадқиқотнинг илмий ишланмалари жорий қилинган (Қишлоқ ва сув ҳўжалиги вазирлигининг 2018 йил 5 февралдаги 02/29-84-сон маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижасида пахта ҳосилини гектарига 2,2 центнер кўпаштиришга, бир гектар ғўза даласидан қўшимча (пахта ҳосилига) 16,5 центнер дуккакли дон ҳосили ва 36 центнер ем-ҳашак олиш имкони яратилган;

ғўза ва дуккакли дон экинларни биргаликда етиштириш орқали ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш Қишлоқ ва сув ҳўжалиги вазирлиги тасарруфига кирувчи Норин-Қорадарё Ирригация тизимлари ҳавза бошқармаси қошидаги Мелиоратив экспедициясида жорий этилган (Қишлоқ ва сув ҳўжалиги вазирлигининг 2018 йил 5 февралдаги 02/29-84-сон маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижасида суғориладиган майдонларнинг фаол тупроқ қатламидаги гумус ва азот миқдорларини ошириш орқали тупроқнинг бонитет балини 7-9 фоизгача ошириш имконини берган;

биргаликда ғўза ва дуккакли дон экинларини етиштиришда, эгатларнинг узунлиги, сув сарфи, суғориш вақти, эгат сувларининг маълум вақтда оқиб ўтиш узунлиги, гидравлик элементлари ва фаол қатламнинг намланиш текислигини таъминлаш технологиялари Қишлоқ ва сув ҳўжалиги вазирлиги тасарруфига кирувчи Норин-Қорадарё Ирригация тизимлари ҳавза бошқармасида жорий этилган (Қишлоқ ва сув ҳўжалиги вазирлигининг 2018 йил 5 февралдаги 02/29-84-сон маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижасида гектаридан вегетация даврида 800 куб метр сув тежаш, узун эгатларда ўзгарувчан оқим технологияси асосида эгатларнинг фойдали иш коэффицентини 0,95-0,97%гача, сувдан фойдаланиш коэффицентини 0,96-0,98%гача, суғориладиган майдонлардан фойдаланиш коэффицентини 0,91-0,92%гача кўтариш имконини берган.