Расулов Илҳом Махмудовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ғўзанинг G. barbadense L. тури дурагайларида шохланиш типига боғлик ҳолда қимматли хўжалик белгиларининг ўзгарувчанлиги», 06.01.05–Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/Qx94.
Илмий раҳбар: Усманов Сергей Анварович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети ва Андижон қишлоқ хўжалиги институти, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.
Расмий оппонентлар: Наримонов Абдужалил Абдусаматович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Холмуродова Гўзал Рўзиевна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ғўзанинг G.barbadense L. турига мансуб дурагайларида морфобиологик ва асосий хўжалик белгиларининг ирсийланишини, ўзгарувчанлигини, шохланиш типи билан белгиларнинг боғлиқлиги ҳамда улар асосида истиқболли оилаларни бошланғич ашё сифатида селекцион-генетик изланишларда фойдаланишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор ғўзанинг G.barbadense L. турига мансуб йирик кўсакли ва юқори тола чиқимига эга бўлган янги донорлар генетик-селекцион изланишларга қўлланиладиган дурагай олинган;
ингичка толали ғўза навлари селекциясида йирик кўсакли чекланган шохланишга эга О-69 донори, чекланмаган шохланишга эга О-71 оиласи ва Сурхон-16 навини оддий дурагайлаш асосида яратилган F1-F3 ўсимликларида хўжалик учун қимматли белгиларнинг ирсийланиши, ўзгарувчанлиги ҳамда коррелятив боғлиқликлари аниқланган;
ўсимликларнинг шохланиш типи билан асосий хўжалик белгилари ўртасида ижобий кучсиз ва салбий кучсиз даражадаги коррелятив боғланишлар мавжудлиги аниқланган;
F2-F3 дурагайларида ўсув даври, биринчи ҳосил шохининг жойлашиш баландлиги, бир туп ўсимликдаги кўсаклар сони, битта кўсакдаги пахта вазни, тола узунлиги ҳамда 1000 дона чигит вазни белгилари бўйича ўзгарувчанлик чегараси ўсимликларнинг шохланиш типи билан боғланмаган ҳолда, ҳосил шохлари сони, бош поя баландлиги ва тола чиқими белгилари эса шохланиш типига боғлиқ тарзда тақсимланиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ғўзанинг G. barbadense L. тури дурагайларида шохланиш типига боғлиқ ҳолда қимматли хўжалик белгиларининг ўзгарувчанлиги бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
G.barbadense L. турига мансуб йирик кўсакли ва юқори тола чиқимига эга бўлган янги донорларнинг генетик-селекцион изланишлари натижасида ингичка толали ғўзанинг С-7721 нави яратилган. (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 24 январдаги 07/20-90-сон маълумотномаси). Ушбу яратилган янги ингичка толали ғўза нави чекланган шохланиш типига эга бўлиб тола сифати I-типга мансуб, тола чиқими 35,5 фоизни ташкил этган;
G.barbadense L. турига мансуб йирик кўсакли ва юқори тола чиқимига эга бўлган янги донорларни генетик-селекцион изланишлар натижасида ингичка толали ғўзанинг чекланган шохланиш типига эга бўлган О-10, О-18, О-20, О-22, О-86, О-88, О-104, О-105 ва чекланмаган шохланиш типига эга бўлган О-160, О-162, О-223, О-235, О-276 оилалари яратилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 24 январдаги 07/20-90-сон маълумотномаси). Натижада мазкур оилалар генетика ва селекция соҳасидаги назарий ва амалий тадқиқотларда бошланғич ашё сифатида фойдаланилган.
