Фатхуллоев Алишер Мирзотиллоевичнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Тупроқ ўзанли суғориш каналларида оқим ҳаракати динамикаси», 05.09.07–Гидравлика ва муҳандислик гидрологияси (техника фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.1.DSc/Т204.

Илмий маслаҳатчи: [Латипов Қудрат Шарипович], техника фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти, DSc.27.06.2017.Т.10.02.

Расмий оппонентлар: Махмудов Эрназар Жумаевич, техника фанлари доктори, профессор; Хужаев Исматилла Кушаевич, техника фанлари доктори, профессор; Хикматов Фазлиддин, география фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Тошкент архитектура-қурилиш институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: турбулент оқим кинематик ва динамик параметрларини инобатга олган ҳолда тупроқ ўзанли суғориш каналларининг оптимал гидравлик элементларини аниқлашни такомиллаштириш.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

турбулент оқим лойқалигини ҳисобга олган ҳолда очиқ ўзанларда оқим ҳаракатининг тенгламаси такомиллаштирилган;

турбулент оқимнинг ўзан билан ўзаро таъсирини ҳисобга олган ҳолда тупроқ ўзанли мустаҳкам кесимли каналларнинг шаклланишини ҳисоблаш алгоритми ишлаб чиқилган;

тупроқ ўзанли суғориш каналларининг гидравлик параметрларини ҳисоблаш усули ўзанни ташкил этувчи грунтнинг хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилган;

статик ва динамик мустаҳкам кесимли каналларда турбулент оқим кинематикаси ва динамикасини инобатга олган ҳолда оқим тезлигини канал кесими бўйича тақсимланишини ҳисоблаш усули ишлаб чиқилган;

табиий дала шароитида олинган янги ва тўпланган маълумотлар асосида суғориш каналларини гидравлик ҳисоблаш услуби такомиллаштирилган;

деформацияланувчи суғориш каналларининг гидравлик самарадорлиги ва эксплуатацион ишончлилигини таъминловчи параметрлар асосида каналларнинг нисбий кенглигини ҳисоблаш усули такомиллаштирилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Тупроқ ўзанли суғориш каналларида оқим ҳаракати динамикаси бўйича олинган натижалар асосида:

статик ва динамик мустаҳкам кесимли каналларда турбулент оқим кинематикаси ва динамикасини инобатга олган ҳолда оқим тезлигини канал кесими бўйича тақсимланишини ҳисоблаш усули Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг Қуйи-Амударё ирригация тизимлари ҳавза бошқармаси ва Миришкор каналларига жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 26 январдаги 02/30-69-сон маълумотномаси). Натижада тупроқ ишлари ҳажми 4-6% га камайтириш ва каналларнинг сув ўтказиш қобилиятини 5-10% га ошириш имконияти яратилган;

турбулент оқимнинг ўзан билан ўзаро таъсирини ҳисобга олган ҳолда тупроқ ўзанли мустаҳкам кесимли каналларнинг шаклланишини ҳисоблаш усули Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тасарруфига кирувчи Паркент каналига жорий қилинган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 26 январдаги 02/30-69-сон маълумотномаси). Натижада суғориш каналларида сув сарфини ҳисоблашнинг тезкорлиги 2-3 маротабага ва ўлчов аниқлиги 4-6% га ошириш имконини берган;

тупроқ ўзанли суғориш каналларида ўзанни ташкил этувчи грунтнинг хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда оқим гидравлик параметрларини ҳисоблаш усули Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тасарруфига кирувчи Катта Фарғона магистрал каналига жорий қилинган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 26 январдаги 02/30-69-сон маълумотномаси). Натижада тупроқ ўзанли суғориш каналларида сув сатҳининг тебранишига боғлиқ равишда ҳақиқий фойдали иш коэффициентини тезкор усулда аниқлаш имконияти яратилган;

деформацияланувчи суғориш каналларининг гидравлик параметрларини ҳисоблаш усули Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тасарруфига кирувчи Тошкент магистрал каналига жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 26 январдаги 02/30-69-сон маълумотномаси). Натижада тупроқ ўзанли суғориш каналларининг сув ўтказиш қобилиятини 6-10% га ошириш имконини берган.