Досимбетов Aллияр Мухамбетмустапайевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

И. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Aерокосмик тасвирларни рақамли қайта ишлаш асосида йер ости сувларини мониторинг қилиш модел ва алгоритмлари”, 05.01.04 - Ҳисоблаш машиналари, мажмуалари ва компютер тармоқларининг математик ва дастурий таъминоти (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.ПҳД/Т1938 
Илмий раҳбар: Сеитназаров Куанишбай Кенесбайевич, техника фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, Илмий кенгаш рақами: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети, ДСc.13/30.12.2019.Т.07.01.
Расмий оппонентлар: Кабулов Aнвар Восилевич, техника фанлари доктори, профессор;
Хушвактов Сайдулла Холбазарович, техника фанлари номзоди.
Йетакчи ташкилот: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти миллий тадқиқот университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади йерни масофадан зондлаш орқали йер ости сувларини назорат қилиш жараёнини лойиҳалаш, мониторинг қилиш моделлари ва алгоритмларини ишлаб чиқиш. 
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
йер ости сувларини мониторинг қилишда аерокосмик тасвирлар аниқлигини ошириш мақсадида тасвир шовқинларини филтрлаш алгоритмлари ишлаб чиқилган;
йер ости сувларини мониторинг қилишга мўлжалланган дастурий мажмуа ва йерни масофадан зондлаш тизими орасидаги ўзаро алоқани таъминлашда еҳтимоллик назариясига асосланган маълумотлар базасини бошқариш алгоритмлари ишлаб чиқилган; 
йерни масофадан зондлаш асосида йер ости сувлари мониторингини ташкил қилишнинг тақсимланган дала симсиз сенсор тармоғи лойиҳалаш архитектураси таклиф қилинган;
йерни масофадан зондлаш асосида йер ости сувларини мониторинг қилишга мўлжалланган қарор қабул қилишга кўмаклашувчи йер ости сувлари сатҳ модели ҳамда алгоритмлари ишлаб чиқилган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
Ишлаб чиқилган алгоритмлар ва дастурий воситалар асосида:
синовдан ўтказиш ва амалий масалаларни йечиш учун йер ости сувларини йерни масофадан зондлаш асосида тадқиқ қилиш учун таклиф етилган алгоритмлар ва дастурий мажмуа «Орол бўйи дала гидрогеология експедицияси»нинг Жанубий Орол бўйи ҳудудлари йер ости сувларини қидириш лойиҳаларни амалга ошириш, бошқариш ва мониторинг тизимини такомиллаштиришнинг амалий фаолиятига жорий етилган (Ўзбекистон Республикаси Давлат Геология ва Минерал Ресурслар Қўмитасининг 2022-йил 7-декабрдаги 04-46-сон маълумотномаси). Натижада Орол бўйи йер ости сувли қатлам тўғрисидаги маълумотлар “Ўзбекгидрогеология” ДУК фаолиятига жорий қилинган. Кузатиш қудуқлари тармоғининг оптимал схемаларини аниқлаш ва қарорлар қабул қилишга кўмаклашувчи алгоритмик-дастурий мажмуаси сифатли мониторинг қилишга имкон берган. Йерни масофадан зондлаш асосида гидрогеологик хариталар “Узбекгидрогеология” ДУК амалиёт ишлари жараёнига жорий қилинган. Натижада йер ости сувларини мониторинг қилишда йетарли даражада баҳолашга имкон берган. Йер ости сувларини мониторинг қилиш усуллари ва алгоритмлари асосида алгоритмик-дастурий мажмуаси “Узбекгидрогеология” ДУК амалиёт ишлари жараёнига жорий қилинган. Натижада геофизик тадқиқотлардан олинган натижаларнинг аниқлик ва ишончлилик даражасини оширишга имкон берган;
ишлаб чиқилган йер ости сувларини мониторинг қилиш модел ва алгоритмлари асосида алгоритмик-дастурий мажмуаси Қорақалпоғистон Республикаси сув хўжалиги вазирлиги фаолиятига жорий етилган (Қорақалпоғистон Республикаси сув хўжалиги вазирлигининг 2023-йил 3-мартдаги 03/03-3-78-сон маълумотномаси). Татбиқ етилиши натижасида дастурий восита Орол бўйи йер ости сувли қатлам тўғрисидаги маълумотларни тизимлаштириш, кузатиш ва қазиб олиш қудуқлари тармоғининг оптимал схемаларини аниқлаш имконини берган. Йерни масофадан зондлаш асосида гидрогеологик хариталар, йер ости сувлари динамикаси ва хариталар асосида қарорлар қабул қилиш тизими йер ости сувларини кузатишда йетарли даражада баҳолашга имкон берган. Ишлаб чиқилган йер ости сувларини мониторинг қилиш методлари ва алгоритмлари асосида қарорлар қабул қилишга кўмаклашувчи алгоритмик-дастурий мажмуасини татбиқ етилиши натижасида аҳолини ичимлик сув билан таъминлашда йер ости сувларини аниқлаш ва қарорлар қабул қилишга имкон берган. Ишлаб чиқилган алгоритмлар, дастурий таъминот комплекслари ва моделларини амалиётга жорий етиш асосида Жанубий Орол бўйи йер ости сувлари ўзгаришларини ноаниқ маълумотлар шароитида башорат қилиш амалга оширилган. Олинган натижалар асосида унумдорлик 15-20% га ошган ва иқтисодий самарадорликка еришилган.