Лапасов Хуршид Олимжоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўтлоқи-бўз тупроқлар шароитида истиқболли «Пахтакор-1» ғўза навининг сувтежамкор технологияси (Жиззах вилояти мисолида)», 06.01.02–Мелиорация ва суғорма деҳқончилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.1.PhD/Qx243.
Илмий раҳбар: Исаев Сабиржан Хусанбаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Qx.42.01.
Расмий оппонентлар: Исашев Анваржон, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Хасанов Мақсуд Маруфович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Жиззах вилоятининг гидроморф, ўтлоқи-бўз тупроқлари шароитида андоза «Ан-Боёвут-2» ва истиқболли «Пахтакор-1» ғўза навларини ер устидан эгатлаб суғоришнинг такомиллашган сув тежовчи технологиясини ишлаб чиқиш ҳамда ғўзанинг ўсиши, ривожланиши ва пахта ҳосилдорлигига таъсирини аниқлашдандан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Жиззах вилоятининг шўрланишга мойил, механик таркиби енгил қумоқ ўтлоқи-бўз, тупроқлари шароитида ғўзанинг ўрта толали андоза «Ан-Боёвут-2» ва истиқболли «Пахтакор-1» навларини етиштиришда сув тежовчи эгатлаб суғориш технологияси такомиллаштирилган;
ғўзанинг андоза «Ан-Боёвут-2» ва истиқболли «Пахтакор-1» навларини ўсимликнинг ўсув давридаги суғориш технологиялари ва қатор ораларига ишлов бериш мосламаларнинг самарадорлиги аниқланган;
турли сув тежовчи эгатлаб суғориш технологиясини ғўза навларининг мақбул суғориш муддати ва мавсумий сув меъёрлари ҳамда сув истеъмолига таъсири аниқланган;
сув тежовчи суғориш технологиясининг ўрта толали андоза «Ан-Боёвут-2» ва истиқболли «Пахтакор-1» ғўза навларининг ўсиши, ривожланиши, ҳосилдорлиги ва пахта толасининг технологик сифат кўрсаткичларига таъсири аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўтлоқи-бўз тупроқларда истиқболли «Пахтакор-1» ғўза навини суғоришнинг такомиллашган сув тежамкор технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
Жиззах вилоятининг сизот сувлари сатҳи яқин жойлашган, ўтлоқи-бўз тупроқлари шароитида ғўзанинг истиқболли «Пахтакор-1» навини қатор орасига қора полиэтилен плёнка тўшаб, миенрал ўғитларни гектарига N200, P140, K100 кг меъёрда қўллаган ҳолда тупроқ намлиги ЧДНСга нисбатан 70-70-60% тартибда суғориш технологияси Жиззах вилоятининг Дўстлик ва Пахтакор туманларидаги пахтачилик фермер хўжаликларида жами 1250 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 28 декабрдаги 02/20-645-сон маълумотномаси). Натижада ғўзани мавсумий сув меъёри гектарига 1590-1650 м3 ни ташкил этган, суғориш сувлари 30 фоизга тежалган ва пахта ҳосилдорлиги гектарига 36,0-38,0 центнер ҳамда рентабеллик даражаси 45 фоизни ташкил қилган;
ўтлоқи-бўз тупроқлар шароитида истиқболли «Пахтакор-1» ғўза навини суғоришнинг такомиллаштирилган сув тежовчи эгатлаб суғориш технологиясини 2014-2017 йилларда Жиззах вилоятининг Мирзачўл ва Арнасой туманларидаги кўп тармоқли фермер хўжаликларида 1250 гектар пахта майдонларида жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 28 декабрдаги 02/20-645-сон маълумотномаси). Бунда дарё сувлари 26-34 фоизга тежалиб, сув танқислигининг салбий оқибатлари камайтирилган ва ғўза навларидан гектаридан 6,3-7,9 центнер қўшимча пахта ҳосили олишга эришилган.
