Холиков Баходир Аликуловичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Детектив романларда воқеликнинг бадиий талқинини тизимли моделлаштириш (Марио Пьюзонинг «Чўқинтирган ота» («The Godfather») ва Тоҳир Маликнинг «Шайтанат» асарлари мисолида)», 10.00.06–Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.PhD/Fil84.

Илмий раҳбар: Сирожиддинов Шуҳрат Самариддинович, филология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик институти, Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, Ўзбекистон миллий университети, DSc. 27.06.2017.Fil.21.01.

Расмий оппонентлар: Халлиева Гулноз Искандаровна, филология фанлари доктори; Бабаева Салима Рўзиевна, филология фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат чет тиллар институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнингмақсади: 

детектив асарларнинг поэтикаси масалалари, шунингдек, ижтимоий-ахлоқий муаммоларни ёритишда муаллифнинг ижодий услуби ва бадиий маҳоратини очиб беришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 

детектив матнларнинг жанр сифатидаги мақоми қиёсий-типологик, тарихий-маданий аспектда ёритилиб, улардаги ёвузлик ва эзгулик ўртасидаги кураш, инсонпарварлик ғоялари, инсоннинг шахсий муаммолари, жиноятчининг кўнглида рўй берадиган маънавий ҳамда психологик ҳолатларнинг ўхшаш ва фарқли томонлари асосланган;

қиёсланган ҳар икки асарда қўлланган фразеологик бирликлар, ҳикматли сўзлар, фалсафий мушоҳадалар, қаҳрамонлар нутқининг индивидуал шакллари ёзувчиларнинг бадиий маҳорати, истеъдоди, тўплаган илм ва тажрибалари маҳсули сифатида юзага келганлиги исботланган;

анъанавий жанрлардан фарқли равишда детектив жанрнинг қонун бузилиши, жиноятчилик, унинг фош этилиши, адолатнинг қарор топиши билан боғлиқ мотивларнинг етакчи ўрин эгаллаши хусусидаги бадиий концепция асослаб берилган;

детектив жанр моҳиятини очиб берадиган мустақил поэтик компонентлар, яъни «мақтул», «изқувар», «қотил» образларининг бадиий структураси, уларнинг бадиият оламида бир ядро атрофида марказлашганлиги далилланган;

детектив жанр генезисининг жаҳон халқлари ижтимоий-бадиий тафаккурининг қадим даврларига бориб боғланиши жаҳон фольклори намуналари, достонлар, диний-маърифий, фалсафий ва адабий-бадиий манбалар асосида аниқланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

«The Godfather» ва «Шайтанат» асарларидаги воқеликнинг бадиий талқинини тизимли моделлаштириб тадқиқ этиш жараёнида олинган натижалар асосида:

қиёсий адабиётшунослик аспектида очиб берилган детектив жанр муаммоси хусусидаги назарий умумлашмалардан «Ўзбек адабиёти антологияси»ни инглиз тилига таржима қилиш ва адабиётлараро коммуникация муаммолари» мавзусидагифундаментал лойиҳада фойдаланилган (Фан ва технологиялар агентлигининг 2017 йил 23 октябрдаги ФТА-02-11/934-сон маълумотномаси). Таклиф қилинган тавсия ва хулосалар адабиёт соҳасидаги халқаро адабий алоқалар тараққиётига ҳамда адабиётлараро коммуникация муаммоларининг самарали ҳал этилишига асос бўлиб хизмат қилган;

детектив қаҳрамон бадиий моделининг реал воқелик, ижодкор ва бадиий асар аталмиш уч сатҳ тизимида шаклланиш тамойилларига бағишланган таҳлилий фикрлардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «O‘zbekiston» телерадиоканали ДУК «Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар» муҳарририяти томонидан тайёрланадиган «Бедорлик» номли туркум радиоэшиттиришларининг 2017 йил 28 октябрь кунидаги сонида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «O‘zbekiston» телерадиоканали ДУКнинг 2017 йил 27 октябрдаги O‘z/R-1-103-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши ўзбек ва инглиз адабий алоқаларининг бугунги ҳолати, ўзбек ва АҚШ романларида кўтарилган умумбашарий муаммолар, мавзулар кўлами, бугунги романларнинг жанр табиати ҳақида маълумотлар беришда, радиотингловчиларни замонавий детектив насри ёзувчиларининг асарлари билан яқиндан таништиришда асосий манба бўлиб хизмат қилган;

диссертацияда илгари сурилган илмий хулосалар ва амалий таклифлардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси Жиззах вилоят телерадиокомпаниясининг «Адабиёт бўстони» номли туркум кўрсатувларини ёритишда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси Жиззах вилоят телерадиокомпаниясининг 2017 йил 23 октябрдаги 01-12/822-сон маълумотномаси). Мазкур таклифлар кўрсатувларнинг объектив, холис ёндашув асосида тайёрланиши, маънавий таъсирчанлиги, бадиий эмоционаллиги ҳамда тарбиявий жиҳатини оширишга имкон берган.