Утегенов Жалғасбай Жақсимбайевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертасияси ҳимояси ҳақида эълон
И. Умумий маълумотлар.
Диссертасия мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Талаба-ёшларда жисмоний тарбия ҳамда соғломлаштириш машғулотларига еҳтиёж ва қизиқишларини шакллантириш”, 13.00.04–Жисмоний тарбия ва спорт машғулотлари назарияси ва методикаси (педагогика фанлари).
Диссертасия мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.1.ПҳД/Пед850.
Диссертасия бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, ДСc.03/30.12.2019.Пед.28.01.
Илмий раҳбар: Керимов Фикрат Aзизович, педагогика фанлари доктори, профессор.
Расмий оппонентлар: Кошбахтийев Илдар Aхмедович, педагогика фанлари доктори, профессор; Жамматов Жасурбек Шарипович, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (ПҳД), доцент.
Йетакчи ташкилот: Наманган давлат университети.
Диссертасия йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади талаба-ёшларнинг жисмоний тарбия ва соғломлаштириш машғулотларига бўлган қизиқиш ва еҳтиёжларини ҳисобга олган ҳолда олий таълим муассасаларида жисмоний тарбия дарслари мазмунини такомиллаштириш орқали талабаларнинг жисмоний тайёргарлик даражасини оширишдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
гипертермик шароит ва унинг таъсирида, гиподинамик омилларни инобатга олиб машғулот мазмунига спорт турларини жисмоний сифатларни ривожлантириш таъсири бўйича учта блокка (кураш, сиклик спорт турлари, спорт ўйинлари машқлари) тақсимлаб киритиш ҳисобига тайёргарлиги оширилган;
талабаларда жисмоний тарбия ҳамда соғломлаштириш машғулотларига бўлган еҳтиёжлари асосида мушакларни максимал даражада чўзилтириб керакли ҳолатни сақлаб туришга қаратилган турли хил юкламалардан сўнг оғриқга мослашувчанлик даражасини пасайтириш мақсадида статик чўзиш машқларини бажартириш ҳисобига машғулотларда жароҳатланишни олдини олиш имконияти оширилган;
талабаларда чиройли қадди-қоматни шакллантиришга қаратилган изометрик чўзилишга асосланган мушак тонусини ошириш учун бўшашиш билан алмашинадиган релаксация танани шакллантиришга қаратилган машқларини (оёқларни олдинга чўзиш ва таянчдан 15 см тепага кўтариш, сўнгра оёқларни пастга тушириш ва бўшаштириш каби) киритиш ҳисобига танани еластиклигини ошириш имконияти кенгайтирилган;
талабалар билан олиб бориладиган интенсив спорт машғулотларида мушаклар кучланишини пасайтириш, қон айланишини яхшилаш тана чидамлилигини мослашувчанлигини оширишга қаратилган динамик чўзиш машқларини тезликни аста секин оширишга ва ҳаракат амплитудасини кенгайтиришга қаратилган баллистик чўзиш машқлари билан бажартириш ҳисобига фаол дам олиш ҳамда стресни камайтириш имконияти кенгайтирилган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Олий таълим муассасалари талаба-ёшларини жисмоний тарбия ҳамда соғломлаштириш машғулотларига қизиқиши ва еҳтиёжини шакллантириш ва ўқувчиларнинг жисмоний тайёргарлик даражасини ошириш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
гипертермик шароит ва унинг таъсирида, гиподинамик омилларни инобатга олиб машғулот мазмунига спорт турларини жисмоний сифатларни ривожлантириш таъсири бўйича учта блокка (кураш, сиклик спорт турлари, спорт ўйинлари машқлари) тақсимлаб киритиш ҳисобига тайёргарлигини ошириш бўйича таклифлар “Жисмоний тарбия ва спорт” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим Вазирлигининг 2020 йил 9-сентябрдаги 302-сон буйруғига асосан 302-0599 рақамли гувоҳнома). Натижада машғулотларда давоматни 8‚4% га яхшилаш‚ талабалар ҳаракат фаоллигининг умумий ҳажмини 11‚3% га шиддати оширилган;
талабаларда жисмоний тарбия ҳамда соғломлаштириш машғулотларига бўлган еҳтиёжлари асосида мушакларни максимал даражада чўзилтириб керакли ҳолатни сақлаб туришга қаратилган турли хил юкламалардан сўнг оғриқга мослашувчанлик даражасини пасайтириш мақсадида статик чўзиш машқларини бажартириш ҳисобига машғулотларда жароҳатланишни олдини олиш имкониятини ошириш бўйича таклифлар Қорақалпоқ давлат университетида амалиётга жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Спортни ривожлантириш вазирлигининг 2022 йил 12-октабрдаги 01-14/1849-сон далолатномаси). Натижада талабаларнинг умумий жисмоний тайёргарлиги даражасини 10‚5% га ошириш учун шароит яратган;
талабаларда чиройли қадди-қоматни шакллантиришга қаратилган изометрик чўзилишга асосланган мушак тонусини ошириш учун бўшашиш билан алмашинадиган релаксация танани шакллантиришга қаратилган машқларини (оёқларни олдинга чўзиш ва таянчдан 15 см тепага кўтариш, сўнгра оёқларни пастга тушириш ва бўшаштириш каби) киритиш ҳисобига танани еластиклигини ошириш бўйича таклифлар Қорақалпоқ давлат университетида амалиётга жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Спортни ривожлантириш вазирлигининг 2022 йил 12-октабрдаги 01-14/1849-сон далолатномаси). Натижада талабаларнинг жисмоний тарбия ва спортга қизиқиш даражасини 11‚2% га ошириш учун шароит яратган;
талабалар билан олиб бориладиган интенсив спорт машғулотларида мушаклар кучланишини пасайтириш, қон айланишини яхшилаш тана чидамлилигини мослашувчанлигини оширишга қаратилган динамик чўзиш машқларини тезликни аста секин оширишга ва ҳаракат амплитудасини кенгайтиришга қаратилган баллистик чўзиш машқлари билан бажартириш ҳисобига фаол дам олиш ҳамда стресни камайтириш имкониятини ошириш бўйича таклифлар Қорақалпоқ давлат университетида амалиётга жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Спортни ривожлантириш вазирлигининг 2022 йил 12-октабрдаги 01-14/1849-сон далолатномаси). Натижада жисмоний тарбия дарси машғулотларида қатнашаётган талабаларнинг жисмоний сифатлари 12,3% га ошган.
