Sayt test rejimida ishlamoqda

Каршиев Мамарайимнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Композицион металл ғовак ўтказувчан материаллар (ҒЎМ) олиш технологияларини ишлаб чиқиш ва машинасозликда суюқлик ва газларни тозалаш учун анизотроп структурали махсулотлар олиш», 02.00.07 – «Композицион, лок-бўёқ ва резина материаллари кимёси ва технологияси», 05.02.01 – «Машинасозликда материалшунослик. Қуймачилик. Металларга термик ва босим остида ишлов бериш. Қора, рангли ва ноёб металлар металлургияси» (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.DSc/T557.
Илмий маслаҳатчилар: Витязь Петр Александрович, техника фанлари доктори, профессор, академик; Негматов Сайибжан Садикович, техника фанлари доктори, профессор, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи Тошкент давлат техника университети «Фан ва тараққиёт» ДУК.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Тошкент давлат техника университети «Фан ва тараққиёт» ДУК, DSc.03/30.12.2019.K/T.03.01.
Расмий оппонентлар: Рогачев Александр Александрович, техника фанлари доктори, профессор; Абед Нодира Сайибжановна, техника фанлари доктори, профессор; Шообидов Шорахмат Аскарович, техника фанлари доктори, профессор.
Йетакчи ташкилот: Тошкент кимё-технология институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: композицион металл ғовак ўтказувчан материаллар (ҒЎМ) олиш технологияларини ишлаб чиқиш ва машинасозликда суюқлик ва газларни тозалаш учун анизотроп структурали махсулотлар олишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
хом ашё (заготовка) ғовакларига кичик металл кукуни заррачаларини газ-чанг-хаво оқими орқали киритиш жараёнида ғоваклилиги, ғовак ўлчами, ўтказувчанлик коэффициенти, самарадорлиги ва эгилишдаги мустахкамлик каби омилларни киритилаётган кичик металл кукуни заррачалари ўлчамига ва хом ашё (заготовка) ғоваги ўлчамига хамда чанг-хаво оқимининг тезлигига функционал боғликлиги аниқланган;
тебранма харакат усулида кичик ўлчамдаги металл кукуни заррачаларини газ-чанг-хаво оқими орқали киритиш жараёнининг оптимал параметрлари аниқланган;
кўп маротаба қайта киритиш усулида хомашёнинг ўртача ғовак ўлчами Dп = 20 мкм бўлгандаги ўтказувчанлик коэффициентининг юқори Кµ = 170*10-13 м2 қийматига эришиш учун, газ-чанг-хаво оқимининг тезлиги 3,1 м/с бўлиши, тебранишнинг частотаси 630 Гц ва тезланиш қиймати эса 30 м/с2 га тенг бўлиши аниқланган;
киритилаётган кичик заррачалар ўлчамининг ўртача ғовак диаметрига нисбати биринчи этап киритишда 0,27, иккинчи этапда 0,15 ва учинчи этапда 0,07 қийматларда бўлиши шартлиги асосланган;
юқори эгилишдаги мустахкамликка эришиш учун σизг=85 МПа, газ -чанг-хаво оқимининг тезлиги 1,3 м/с, тебраниш частотаси 300Гц тебраниш тезланиши эса 28 м/с2 ташкил этиши ва бунда киритилаётган кичик заррачаларнинг ўртача ўлчамининг ғовак диаметрига нисбати биринчи этап киритишда 0,29, иккинчи этапда 0,14 ва учинчи этапда 0,0625 қийматларда бўлиши аниқланган; 
назарий ва амалий жихатдан ўтказилган комплекс тадқиқотлар натижаларига кўра катта металл кукуни заррачаларидан тайёрланган хом ашё (заготовка) ғовакларига кичик метал кукуни заррачаларини газ-чанг-хаво оқими орқали кўп маротаба киритиш усулида ва тебранма харакат усулларидаги параметрлар ҒЎМнинг анънавий усулига нисбатан ўтказувчанлиги 1,5 баравар ва механик мустахкамлиги 2 баробар ортганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Композицион металл ғовак ўтказувчан материаллар (ҒЎМ) олиш технологияларини ишлаб чиқиш ва машинасозликда суюқлик ва газларни тозалаш учун анизотроп структурали махсулотлар олиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
металл кукунлари асосида ишлаб чиқилган фильтр элементлари “Далварзин таъмирлаш заводи” МЧЖда MAN ва ISUZU маркали юк автомобиллари ички ёнув двигателида (ИЁД) филтьр элементи сифатида жорий этилган (UzAuto АЖнинг 2023 йил 15 февралдаги 17/17-25-0211-сон маълумотномаси). Натижада, анъанавий усулда олинган фильтр элементларига қараганда ўтказувчанлигини 1,5 маротаба, механик мустаҳкамлигини 2 баробар ошириш имконини берган;
анизотроп структурали металл кукунидан тайёрланилган фильтр элементлари “Қувамаштех сервис” МЧЖда МТЗ 80Х ва ТТЗ 80.11 маркали тракторларнинг мотор ёқилғиларини тозалашда жорий этилган («O`ZAGROSERVIS» АЖнинг 2023 йил 8 февралдаги 09-02/102-126-сон маълумотномаси). Натижада, қишлоқ хўжалиги техникалари фильтр элементининг эксплуатацион ҳусусиятларини 13-15 баравар ошириш имконини берган;
ғовак анизотроп структурали фильтр элементлари “Қувамаштех сервис” МЧЖ да қишлоқ хўжалиги техникаларининг мотор мойларини тозалашда жорий этилган («O`ZAGROSERVIS» АЖнинг 2023 йил 8 февралдаги 09-02/102-126-сон маълумотномаси). Натижада, жараённинг самарадорлиги ва фильтр элементларининг иш ресурсини 3 мартага, механик мустаҳкамлигини 2-4 мартага ошириш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish