Авутхонов Бурхон Собировичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Sorghum almum Parodiнинг турли ўстириш шароитларидаги физиологик ва биокимёвий хусусиятлари», 03.00.07–Ўсимликлар физиологияси ва биокимёси (биология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.1.PhD/B147.

Илмий раҳбар: Сафаров Каримджон, биология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти ва Ўзбекистон Миллий университети, DSc.29.08.2017.В.53.01.

Расмий оппонентлар: Давронов Қодиржон Сотволдиевич, биология фанлари доктори, профессор; Хамдамов Искандар, биология фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: интродукция шароитларида Колумб ўти (Sorghum almum Parodi)нинг ўсиши, ривожланиши, физиологик ва биокимёвий хусусиятларини аниқлашдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илкбор Самарқанд вилоятининг ўзига хос тупроқ-иқлим  шароитларида  ноанъанавий ем-хашак экини - Sorghum almum Parodiнинг ўсиши, ривожланиши, физиологик ва биокимёвий хусусиятлари аниқланган;

ўсимликларнинг онтогенези мобайнида ўсиш жадаллиги, ривожланиши ҳамда уруғ ва яшил масса ҳосилдорлигининг турли ўстириш шароитларига боғлиқлиги исботланган;

Колумб ўти вегетациясининг турли даврларида баргларидаги пластид пигментлар миқдори, барг сатҳи, қуруқ модда ҳосил қилиши, фотосинтезнинг соф маҳсулдорлиги ва яшил массанинг биёкимёвий таркиби турлича бўлиши  аниқланган;

интродукция шароитларида сув алмашинуви хусусиятлари орқали Колумб ўтининг қурғоқчиликка чидамлилик белгилари асосланган;

Самарқанд вилояти шароитида Колумб ўтини етиштириш ва амалиётга жориш этиш йўллари аниқланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Sorghum almum Parodiнинг турли ўстириш шароитларидаги физиологик ва биокимёвий  хусусиятларини тадқиқ қилиш бўйича олинган натижалар асосида:

Колумб ўти (Sorghum almum Parodi) Самарқанд вилоятининг Оқдарё, Иштихон ва Нуробод туманлари далаларида истиқболли ем-хашак экини сифатида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 20 февралдаги 02/12-124-сон маълумотномаси). Натижада суғориладиган ҳудудларда асосий экин сифатида экилганида гектаридан 1900-2100 центнер, такрорий экинда 1050-1100 центнер, лалми шароитда экилганида эса 325 центнер сифатли ем-хашак олиш имконини берган;

Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги илмий-ишлаб чиқариш маркази Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадқиқот институтида буғдойдошлар (Poaceae) оиласининг жўхори (Sorghum) туркумига мансуб ўсимликлар бўйича олиб борилган тадқиқотларда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 28 мартдаги 02/21-181-сон маълумотномаси). Натижада жўхорининг “Қорабош” навидан юқори ҳосил олиш ҳамда кўп ўримли жўхори туркумига мансуб нав намуналарини яратиш ва уларнинг коллекция ген банкини бойитишга имкон берган;

Марказий Осиё ва Жанубий Кавказ шўрланган ҳудудлари деҳқончилиги бўйича Халқаро Марказнинг “Марказий Осиёнинг ноқулай шаротларида озиқ-овқат маҳсулотлари ва озиқ-овқат хавфсизлигини ошириш мақсадидаги ҳудудий ҳамкорлик” мавзусидаги ҳалқаро лойиҳасида Марказий Осиёнинг ноқулай тупроқ-иқлим шаротларида ноанъанавий озуқабоп ўсимликларни баҳолашда фойдаланилган (ИКАРДА халқаро ташкилотининг 2018 йил 26 январдаги 0081-сон маълумотномаси). Натижада Марказий Осиё минтақасида ноанъанавий ўсимликлар бўйича тадқиқотлар олиб бориш, озиқ-овқат маҳсулотларини ва уларнинг хавфсизлигини ошириш имконини берган.