Sayt test rejimida ishlamoqda

Тўраев Шерзод Баходировичнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

И. Умумий маълумотлар.
Диссертасия мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Aлифатик карбон кислоталарнинг фталимидоалкил ефирлари синтези ва хоссалари», 02.00.03 – Органик кимё (кимё фанлари).
Диссертасия мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/К361.
Илмий раҳбар: Юлдашева Муҳаббат Раззоқбердиевна, кимё фанлари доктори, доцент.
Диссертасия бажарилган муассасалар номи: Ўзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон миллий университети, DSc.03/30.12.2019.К.01.03.
Расмий оппонентлар: Махсумов Aбдулҳамид Гофурович, кимё фанлари доктори, профессор; Жўрақулов Шерзод Ниятқобулович, кимё фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), катта илмий ходим.
Йетакчи ташкилот: Тошкент фармасевтика институти.
Диссертасия йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади: алифатик карбон кислоталарнинг фталимидометил, фталимидоетил ефирларини синтез қилиш, олинган маҳсулотларнинг тузилишини замонавий физик-кимёвий тадқиқот усуллари ёрдамида тасдиқлаш ва биологик фаолликларини аниқлашдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
моногалоген сирка, декан, миристин, палмитин ва стеарин кислотларини Н-β-гидроксиетилфталимид билан алкиллаш Н-гидроксиметилфталимидга нисбатан тез ва юқори унум билан бориши кўрсатилган. Ҳосил бўладиган мураккаб ефирларнинг унуми карбон кислоталарнинг кислоталик хусусияти ортиб бориш қаторига мос равишда ошиши аниқланган;
Н-гидроксиметилфталимиднинг реаксион қобилияти паст бўлган карбон кислоталар билан етерификация реаксияси сулфат кислота иштирокида қутибсиз апротон еритувчида борганида тегишли мураккаб ефирлари ҳосил бўлиши кескин пасайиб, бензолнинг алкилимид ҳосилалари ҳосил бўлиши аниқланган. Буни Н-гидроксиметилфталимиднинг барқарор карбокатион ҳосил қилиб осон протонлашиши ва нуклеофиллик хоссасини йўқотиб, бензол ҳалқасига електрофил механизмда ҳужум қилиши орқали фталимидометилбензолларни ҳосил қилиши билан тушунтирилган;
галогеналмашган сирка кислоталарининг α-ҳолатида галоген атомлари сони ортиши гидроксиалкилфталимидларнинг нуклеофил ҳужумига фазовий қаршилик қилиши, гидрофиллик хусусияти ортиши сабабли, моно-, ди-, тригалоген алмашган сирка кислоталари қаторида мураккаб ефирларнинг ҳосил бўлиш унуми камайиб бориши исботланган; 
галоген алмашинган сирка кислота тузлари билан бромметилфталимиднинг реаксияси кучли қутибли апротон еритувчи иштирокида олиб борилганда фақат мураккаб ефирлар ҳосил бўлади. Декан, миристин, стеарин, палмитин кислоталарнинг тузлари билан хлорметилфталимид реаксиясини фазалараро катализ шароитида 4,4ъ-диасетилдибензо-18-краун-6 иштирокида олиб борилганда, юқори унумлар билан тегишли фталимидометил ефирлари хосил бўлиши исботланган;
илк бор монохлорсирка кислотаси фталимидоетил ефири ва моноёдсирка кислотаси фталимидоетил ефирлари тузилиши рентген тузилиш таҳлили ёрдамида аниқланган ва Тҳе Cамбридге Cресталлограпҳиc Дата Cентре кристал базасига киритилган;
трифтор, монохлор ва монобром сирка кислоталарининг фталимидоетил ефирлари Стапҳйлоcоccус ауреус, Баcиллус субтилис ва Стапҳйлоcоccус ауреус бактерияларига қарши фаолликни намоён қилиши аниқланган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Фталимид ҳосилалари асосида янги бирикмаларини самарали синтез қилиш усуллари бўйича олинган илмий натижалар асосида: 
трифторсирка кислотасини фталимидоетил ефири синтези учун ташкилот стандарти “Ўзстандарт” агентлиги томонидан тасдиқланган (Ц 200845944-107:2022 “Ўзстандарт” агентлиги стандартлаштириш, сертификатлаштириш ва техник жиҳатдан тартибга солиш илмий тадқиқот институти. 01.07.2022 й). Натижада, йирингли яллиғланиш келтириб чиқарувчи Псеудомонас аеругиноса бактериясига қарши фаоллик берадиган моддалар ишлаб чиқариш имконини берган;
олинган янги бирикмалардан 2-(1,3-диоксо-1,3-дигидро-2Ҳ-изоиндол-2-ил) етилхлорацетат) ва 2-(1,3-диоксо-1,3-дигидро-2Ҳ-изоиндол-2-ил)етилёдацетат)ларнинг рентген тузилиш таҳлил натижалари Кембриж марказий кристаллографик маълумотлар базасига критилган (Тҳе Cамбридге Cрйесталлограпҳиc Дата Cентре, ҳттпс:/www.cрйсталлограпҳй.нет, CCДC 2189487, 2189488). Натижада, базага киритилган янги ўхшаш моддаларни синтез қилишда фойдаланиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish