Juraeva Nozima Bobomurod qizining
Falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I.Umumiy ma’lumotlar
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Astrofizik qora o‘ralar atrofida zarralar», 01.04.02 – Nazariy fizika va 01.03.01-Astronomiya (fizika-matematika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.3.PhD/FM756.
Ilmiy rahbarning F.I.Sh., ilmiy darajasi va unvoni: Abdujabbarov Ahmadjon Adiljanovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: “TIQXMMI” Milliy tadqiqot universiteti huzuridagi Fundamental va amaliy tadqiqotlar instituti
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: “TIQXMMI” Milliy tadqiqot universiteti huzuridagi Fundamental va amaliy tadqiqotlar instituti, DSc.03/31.03.2022.T/FM.10.04.
Rasmiy opponetlar: Shaymatov Sanjar Ruzimurotovich, fizika-matematika fanlari doktori, katta ilmiy xodim; Xugaev Avas Vasil`evich, fizika-matematika fanlari nomzodi, katta ilmiy xodim;
Yetakchi tashkilot: Sharof Rashidov nomidagi Samarqand davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II.Tadqiqotning maqsadi qora o‘ralar yaqinidagi zarrachalar dinamikasini tavsiflash uchun matematik modellar va hisoblash algoritmlarini ishlab chiqish va takomillashtirishdan iborat.
III.Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
asimptotik bir jinsli tashqi magnit maydonda aylanuvchi non- Kerr qora o‘ra atrofidagi elektromagnit maydon uchun aniq analitik echimlar olingan va elektr va magnit maydonlar deformatsiya parametrining o‘zgarishiga sezgir ekanligi ko‘rsatilgan;
regulyar qora o‘ra atrofidagi neytral zarrachalar dinamikasini qora materiya mavjudligida tasvirlash uchun matematik model ishlab chiqildi;
deformatsiya parametrining musbat qiymatining oshishi aylana orbitalari radiusining pasayishiga olib kelishi ko‘rsatilgan. Qora o‘raning magnit maydoni va burchak impul`sining oshishi barqaror doiraviy orbitalarining radiusini kamaytirishi aniqlangan va nolga teng bo‘lmagan magnit va elektr zaryadlari bo‘lgan Reissner-Nordström qora o‘ralari yaqinidagi magnitlangan zarrachalar dinamikasini tasvirlash uchun matematik model ishlab chiqildi;
doiraviy orbitalarda magnitlangan zarrachalarning energiyasi va burchak impul`si qora o‘ra zaryadi va tashqi magnit maydon mavjud bo‘lganda kamayishi ko‘rsatilgan. Bundan tashqari, magnitlangan zarrachalarning minimal barqaror doiraviy orbitasining radiusi qora o‘raning elektr zaryadi ortishi bilan kamayadi.
IV.Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:
Modernizatsiyalangan gravitatsiya nazariyasida elektromagnit maydon va zaryadlangan zarrachalar harakatining ishlab chiqilgan matematik modellari asosida:
magnitlangan zarrachalarning harakatlanish xususiyati va magnit effektlari xitoylik olimlar tomonidan Shanxaydagi Fudan universitetida (FU) ishlatilgan (FU, Xitoy, 2023-yil 3-fevral). Natijasida, zarrachalarning magnit zaryadining qiymati va bu zarralar orbitalaridagi deformatsiyalangan fazo effektlari hisoblab chiqilgan;
zaryadlangan zarrachalar harakati bo‘yicha natijalar xorijiy tadqiqotchilarning ishlarida qo‘llanilgan, magnitlangan zarrachalarning aylanadigan qora o‘ra atrofidagi ta’sirini tavsiflash uchun yuqori impakt faktorli xorijiy jurnallarda chop etilgan 20 dan ortiq ilmiy maqolalarda (The Astrophysical Journal, 2022; V.940: id 166, Web-Sc, IF-5.874; Physics of Dark Universe, 2022, V.35: id100946, Web-Sc, IF-4.92; European Physical Journal Plus, 2022; V.137: id 176, Web-Sc, IF-3.758; Astrofizika jurnali, 2022; V.925: id 158, Web-Sc, IF-5.874 va boshqalar) foydalanilgan. Ilmiy natijalarning qo‘llanilishi, modernizatsiyalangan gravitatsiya nazariyalari doirasida elektromagnit maydon va magnitlangan zarralarning kompakt obektlar atrofidagi harakati haqida ma’lumot olingan.
