Ражабов Фуркат Туракуловичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Фермер хўжаликларининг ихтисослашуви ва ҳудудий таркибини такомиллаштириш (Қашқадарё вилояти мисолида)», 11.00.02–Иқтисодий ва ижтимоий география (география фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/G18.

Илмий раҳбар: Комилова Нилуфар Қаршибоевна, география фанлари доктори, доцент.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.27.06.2017.G.01.06.

Расмий оппонентлар: Қаюмов Абдухаким Абдухамидович, география фанлари доктори, профессор; Азимов Шуҳрат Акромович, география фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Қорақалпоқ давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Қашқадарё вилояти фермер хўжаликларининг ихтисослашуви ва ҳудудий таркибини такомиллаштириш бўйича таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

табиий шароити ва демографик вазияти турлича бўлган ҳудудларда кўп тармоқли фермер хўжаликларини ривожлантириш (асосий ихтисослашган тармоқ, иккинчи ва учинчи даражали тармоқлар, қайта ишлаш соҳалари) асосланган;

фермер хўжаликларининг ўртача ер майдони ва аҳоли жойлашуви орасидаги корреляцион алоқадорлик юқори даражада (R=-0,85) эканлиги аниқланган ва шу асосда фермер хўжаликларга бириктирилган ер ҳажмини белгилашда демогеографик омилни ҳисобга олиш зарурлиги очиб берилган;

фермер хўжаликларининг ривожланиш шароитлари нуқтаи назаридан районлаштириш мезонлари (ер майдони ўртача ҳажми, ер фонди таркиби, етиштирилаётган маҳсулотларнинг ўзаро нисбати) асосланган;

фермер хўжаликларида деҳқончилик ва чорвачилик тармоқларини ўзаро уйғунликда ривожлантириш, ҳудудларнинг табиий-иқлим шароити ҳамда ер-сув ресурслари салоҳиятига мос ҳолда ихтисослашувини такомиллаштириш, хўжаликлар фаолиятини қайта ишлаш бўғинлари билан тўлдириш бўйича Қашқадарё вилояти қишлоқ туманлари кесимида таклифлар ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Фермер хўжаликларининг ихтисослашуви ва ҳудудий таркибини такомиллаштириш бўйича ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:

табиий шароити ва демографик вазияти турлича бўлган ҳудудларда кўп тармоқли фермер хўжаликларини ривожлантириш бўйича таклифлар Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги амалиётига жорий қилинган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 26 январдаги 03/15-31-сон маълумотномаси). Натижада Қашқадарё вилояти тоғ ва тоғ олди, чўл ва шаҳар атрофида фермер хўжаликларини ихтисослашуви ҳамда ҳудудий таркибини такомиллаштиришга имкон берган;

фермер хўжаликлари ер майдони ҳажми ва аҳоли жойлашуви орасидаги корреляцион алоқадорликка оид хулосалар «Инсон географияси» номли ўқув қўлланмага сингдирилган  (28.06.2017 й., 434-077 рақамли гувоҳнома). Натижада фермер хўжаликларига бириктирилган ер ҳажмини белгилашда демогеографик омилни ҳисобга олиш бўйича таклиф этилган материаллар «География» йўналишида бакалаврларни қишлоқ хўжалиги географияси ҳақидаги билимларини чуқурлаштиришга ва ўқитиш сифатини оширишга имкон берган;

фермер хўжаликларини ривожланиш шароитлари нуқтаи назаридан асосланган районлаштириш мезонлари Ўзбекистон Республикасининг «Яйловлар тўғрисидаги» Қонунини ишлаб чиқишда амалий таклиф сифатида қабул қилинган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Аграр ва сув хўжалиги масалалари Қўмитасининг 2017 йил 3 октябрдаги 04/4-05-100-сон маълумотномаси). Ушбу амалий таклиф турли тармоқларга ихтисослашган ва кўп тармоқли фермер хўжаликларида яйловлардан оқилона фойдаланишга имкон берган;

фермер хўжаликларида деҳқончилик ва чорвачилик тармоқларини ўзаро уйғунликда ривожлантириш, ҳудудларнинг табиий-иқлим шароити ҳамда ер-сув ресурслари салоҳиятига мос ҳолда ихтисослашувини такомиллаштириш, хўжаликлар фаолиятини қайта ишлаш бўғинлари билан тўлдириш бўйича Қашқадарё вилояти қишлоқ туманлари кесимида ишлаб чиқилган илмий асосланган таклифлар Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тизимида амалиётга жорий қилинган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 26 январдаги 03/15-31-сон маълумотномаси). Натижада фермер хўжаликларида деҳқончилик ва чорвачилик тармоқларини ўзаро уйғунликда ривожлантириш, Қашқадарё вилоятининг табиий-иқлим шароити ҳамда ер-сув ресурслари салоҳиятига мос ҳолда хўжаликлар ихтисослашувини ташкил этиш имконини берган.