Махнёв Aртём Aлександровичнинг
фалсафа доктори (ПҳД) диссертацияси ҳимояси ҳақида еълон
И. Умумий маълумотлар.
Диссертасия мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): “Мийелопролифератив касаллигининг маркери ЖAК2 В617Ф мутасиясини ПЗР таҳлили орқали аниқлаш”, 03.00.12 – Биотехнология (биология фанлари).
Диссертасия мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2023.1.ПҳД/Б129
Илмий раҳбар: Aзимова Шаҳноз Садиковна, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертасия бажарилган муассасалар номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар Aкадемияси Ўсимлик моддалари кимёси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: “ТИҚХММИ” Миллий тадқиқот университети қошидаги Фундаментал ва амалий тадқиқотлар институти, ПҳД.03/14.07.2022.Б/ҚХ.10.06.
Расмий оппонентлар: Кушанов Фахриддин Неъматуллайевич, биология фанлари доктори, профессор; Зиявитдинов Жамолитдин Фазлитдинович, кимё фанлари доктори.
Йетакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертасия йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади: ЖAК2 В617Ф мутасиясини аниқлайдиган сифатли РВ-ПЗРни - онкологик касалликнинг ривожланиш даражасини аниқлаш ва даволашни кузатиш учун «соғлом» ҳамда мутасияга учраган ДНК миқдори ўртасидаги боғлиқликни аниқлаш учун маҳаллий ПЗР диагностикумини ишлаб чиқишдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ЖAК 2 В617Ф Янус киназа гени мутасиясини аниқлайдиган аллел-спесифик ПЗР таҳлилнинг сезгирлиги ва ўзига хослигини оширишга имкон берадиган янги праймерлар ишлаб чиқилган, бунинг учун нуклеотидлар кетма-кетлиги тўгрисидаги маълумотларни биотехнологик ахборотлар миллий маркази базасига асосланиб дизайнлаштирилган;
Илк бор «Соғлом» ва мутасияга учраган ДНК ЖAК2 генининг ўзига хос қисмига 20-35 нуклеотид узунликдаги праймерлар синтез қилинган;
Синтез қилинган олигонуклеотидларни тозалаш усуллари такомиллаштирилган;
РВ ПЗР таҳлилини ўтказиш учун шароитлар (ПЗР буфер таркиби, олигонуклеотид консентрасияси, таҳлил дастури ва натижаларни таҳлил қилиш) ишлаб чиқилган;
Илк маротаба Ўзбекистонда саратон касаллигини даволаш мониторинги учун бир вақтнинг ўзида «соғлом» ва «мутасияга учраган» ДНК миқдори ўртасидаги нисбатини аниқлаш учун гибридизасион-флуорессент детексия усули ёрдамида ПЗР таҳлили ишлаб чиқилган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Мийелопролифератив касаллигининг маркери ЖAК2 В617Ф мутасиясини ПЗР таҳлили орқали аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
“Мултиплекс ПЗР таҳлили орқали ЖAК2 В617Ф мутасияни аниқлаш учун флуорессентли белгиланган аллелга хос праймерлар” учун Ўзбекистон Республикасининг Интеллектуал мулк агентлиги патенти олинган (патентнинг рўйхатга олинган рақами № ИAП06914). Натижада ЖAК2 В617Ф мутасияни аниқлаш учун ПЗР тест тўпламини ишлаб чиқиш учун асос бўлган;
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги муассасаларида фойдаланиш мумкин бўлган маҳаллий ПЗР диагностикум “Мийелолейкоз ривожланишида инсон ДНК сидаги ЖAК2 В617Ф мутасияларини аниқлаш учун реагентлар тўплами” - «ПЗР-ЖAК2 В617Ф» ишлаб чиқилган (рўйхатга олинган рақами ТБ/М 00396/06/20). Натижада ЖAК2 В617Ф мутасияни аниқлаш учун маҳаллий ПЗР тест тўпламини Ўзбекистон Республикаси Фанлар Aкадемияси Ўсимлик моддалари кимёси институти қошидаги Тажриба ишлаб чиқариш корхонасида ишлаб чиқариш йўлга қўйилган.
