Рузиев Aкбар Юсуповичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Хусусий дискурсларда гендер стереотипларни фарқловчи нутқ бирликлари (“Мендирман Жалолиддин” ва “Ертуғрул” киносценарийлари мисолида)”, 10.00.11 – Тил назарияси. Aмалий ва компютер лингвистикаси (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2022.1.PhD/Fil2346.    
Илмий раҳбар: Раупова Лайло Рахимовна, филология фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Aлишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Aндижон давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Fil.60.02.
Расмий оппонентлар: Хошимова Дилдора Мадаминовна, филология фанлари доктори, профессор; Турниязова Шахноза Нематовна, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади хусусий дискурсларда гендер стереотипларнинг лингвистик хусусиятларини аниқлаш, қардош тилларда гендер стереотипларнинг ўхшаш ва фарқли жиҳатларини ўрганиш ва умумлаштириш, киноссенарийларнинг прагматик ва лингвокултурологик омилларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
хусусий дискурсларда гендер стереотипларининг тарихий киноссенарийларлар матнидаги яширин прагматик имкониятлари, адресат ва адресант ўртасидаги мулоқотга миллий ментал омиллар ва нутқий шароитнинг таъсири билан боғлиқ социопрагматик жиҳатлар аниқланган; 
таҳлилга тортилган манбаларда гендер стереотипларининг таркиби ва таркибий қисмлараро муносабатларини, танланган тил материалларининг ички гуруҳларга мансуб лисоний бирликларнинг маъновий ва вазифавий имкониятлари ҳамда хусусиятлари аниқланган;
гендер стереотипларни фарқлаш учун турли хил таърифлар ва синонимларнинг мавжудлиги уларни шахсга боғлиқ бўлган денотацияларнинг турли синфларини ва гуруҳларини (шахснинг ташқи кўриниши елементларини), шахс белгиларини (фаолияти, тили, онгини), ҳис-туйғулар, ирода еркинлиги, исм, маросим ва ижтимоий хулқ-атвор, шахсий белгилар (яхшилик ва ёмонликни фарқлаш, характер, ахлоқий рангли ҳаракатлар) мавжудлигига алоқадор омиллар қиёслаш ва чоғиштириш орқали очиб берилган; 
киноссенарийлардаги гендер хусусиятлар мулоқот таркибининг фонетик, морфологик ва синтактик бирликларида тилнинг белгиланган нормаларидан узоқлашиш натижасида гендер ёндашувнинг маиший, ҳудуддий, маданий социопрагматик вазифаси, социал имконияти, нутқий бирликларнинг танланишига кўра намоён бўлиши далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Хусусий дискурсларда гендер стереотипларни фарқловчи нутқ бирликлари масалалари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
хусусий дискурсларда гендер стереотиплардан фойдаланиш ҳамда уларнинг социал хосланишга таъсири, уни юзага чиқарувчи воситаларнинг прагматик имкониятлари, мулоқот пайтида сўзловчи томонидан нутқнинг қандай ифода қилиниши, бунда новербал воситаларнинг аҳамиятини замонавий тилшунослик нуқтаи назаридан лингвистик тадқиқотлар сирасида илмий-таълимий жараёнга татбиқ етишга доир илмий-назарий хулосалардан ПЗ-202004165 рақамли “Умумий ўрта таълимнинг бошланғич синф ўқувчиларида оғзаки ва ёзма нутқий компетенсияларини ривожлантирувчи електрон платформа яратиш” номли амалий лойиҳасида фойдаланилган (Aлишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022-йил 20-октабрдаги 01/4-2879–сон маълумотномаси). Натижада умумий ўрта таълимнинг бошланғич синф ўқувчиларини ўқитиш жараёнида гендер стереотипларнинг прагматик хусусияти асосида корпусда берилиш тамойилларини тавсифлашга алоқадор вазифалар такомиллаштирилган;
замонавий илмий дискурсдаги “гендер” тушунчаси, тилшуносликдаги замонавий тенденсиялари таҳлили, гендер стереотипларга оид антиномик зиддиятларини мулоқот хулқининг белгиланган стереотиплари билан кўрсатиш ва фарқли белгиларини далиллашга оид илмий хулосалардан AМ-ФЗ-201908172 рақамли “Ўзбек тилининг таълимий корпусини яратиш” мавзусидаги инновацион илмий лойиҳада фойдаланилган (Aлишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022-йил 20-октабрдаги О1/4-2880–сон маълумотномаси). Натижада таълим жараёнида нутқий компетенсиянинг ривожлантирилишига доир назарий қарашлар бойитилган; 
хусусий дискурсларда гендер стереотиплардан грамматик маънонинг нутқий воқеланишида лисоний воситаларнинг қаҳрамонлар ижтимоий ҳолати, руҳияти, тафаккур тарзи, ҳаётга муносабати, социопрагматик муносабатлар масаласига оид хулосалардан C-202003161 рақамли “Хореография санъати орқали имконияти чекланган болаларнинг жамиятдаги фаоллигини оширишга қаратилган мултимедиа маҳсулотини яратиш” номли грант лойиҳа доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон давлат хореография академиясининг 2022-йил 24-октабрдаги 01-04-08/444–сон маълумотномаси). Натижада киноссенарий терминларининг лингвокултурологик тадқиқи олиб борилиб, бадиий, публицистик матнлар таҳлил қилиб кўрилганда, гендер стереотипларга оид терминлар миқдори истеъмолдагидан кўра кўпроқ екани маълум бўлган;
хусусий дискурсларда гендер стереотипларнинг еркак ва аёллар нутқида акс етиши, нутқдаги фарқлар, оддий сўзлашув жараёнида суҳбатдошларнинг ҳис-туйғулари, одатлари ва тана ҳаракатлари муҳим рол ўйнаши масаласига оид хулосалардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканали ижодкорлари томонидан 2021-2022 йилларда ефирга узатилган “Музей бўйлаб сайёр дарс” дастуридаги кўрсатувининг ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг 2022-йил 28-октабрдаги 02-30-1814-сон маълумотномаси). Натижада телетомошабинлар мулоқот инсон тафаккури фаолиятининг маҳсули бўлиб, бу жараёнда нутқ егалари томонидан турли мақсадларга йўналтирилган ранг-баранг нутқий тузилмалар ҳосил қилиниши, нутқий акт жамият аъзолари томонидан қабул қилиниб, нутқ хулқи қоидаларига мувофиқ тарзда амалга оширилиши, муайян мақсадга йўналтирилган нутқий ҳаракат ҳисобланиши ҳамда тилнинг ижтимоий аҳамияти, социопрагматик имкониятларининг ўрганилиши, тилнинг тараққиёти халқнинг шоир ёки ёзувчи-ижодкорлари, олимлари саъй-ҳаракатларига бевосита боғлиқлиги ҳақида маълумотлардан баҳраманд бўлган.