Алиева Нигора Рустамовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Юқори инсоляцияли минтақада болалардаги ичак касалликларида Д витаминининг аҳамияти», 14.00.09–Педиатрия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.DSc/Tib60.
Илмий маслаҳатчи: Камилова Алтиной Турсунбаевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент педиатрия тиббиёт институти, DSc.27.06.2017.Tib.29.01.
Расмий оппонентлар: Шамсиев Фазлитдин Сайфутдинович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Кондратьева Елена Ивановна (Россия Федерацияси), тиббиёт фанлари доктори, профессор; Сабирова Рихси Абдукадировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Қозоғистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Педиатрия ва болалар хирургияси илмий маркази (Қозоғистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Д витамини етишмовчилигининг юқори инсоляцияли зоналарда болалар ингичка ичак касалликлари клиник кўринишга, кечиши ва прогнозига таъсир механизмларини аниқлаш ҳамда асосланган коррегирловчи даволаш усулларини ишлаб чиқишдан иборатдир.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор юқори инсоляция минтақада Д витамини алманишуви ва болалар сурункали ичак касалликларида унинг танқислиги ва етишмовчилигининг клиник кўринишлари аниқланган;
болаларда озуқавий етишмасликка ва ингичка ичагининг овқат ҳазм қилиш фаолиятига Д витамин танқислиги таъсири исботланган;
стимулланган Т-лимфоцит ҳужайралари чўкмаси усти суюқлигида лимфотоксинлар концентрациясини аниқлаш орқали болаларда АЭ ташхислаш усули ишлаб чиқилган;
илк бор целиакияда Д витамини танқислиги р53 ўсма маркерининг ортиши ва bcl-2 оқсили камайиши билан ўзаро боғлиқлиги исботланган;
Д витамини ичак шиллиқ қавати эпителияси регенерациясини, мембранавий овқат ҳазм қилишни ва сўрилишни бошқаришда иштирок этиши исботланган;
сурункали ичак касалликли болаларда Д витаминининг танқислик даражасига қараб витамин қўшимчасини шахсан ўзлаштириш ёндашувининг самарадорлиги даволашда ва катамнездан кейин баҳоланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Юқори даражада инсоляцияланган минтақаларда болалар ичак касалликларида Д витамини етишмовчилигини ташхислаш ва даволашнинг янги услубларини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
«Ичак касалликлари бўлган болаларни даволашни оптималлатириш йўллари» услубий қўлланмаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2016 йил 19 августдаги 8н-р/119-сон маълумотномаси). Мазкур услубий қўлланма ремиссия муддатини узайтираган ва касалхонага ётувчи беморлар сонини камайтирган, бу эса ўз навбатида ҳаёт сифатини яхшилаш имконини берган;
Т-лимфоцит ҳужайраларни чўкмаси усти суюқлигида лимфотоксинлар концентрациясини аниқлаш орқали болаларда аллергик энтероколитни ташхислаш усули АДСС 15.1.2 рақамли «Болаларда гастроинтестинал шаклли овқат аллергияси: Т-ҳужайраларнинг патогенетик аҳамияти, ташхислаш ва даволашни такомиллаштириш» мавзудаги грант лойиҳасида ҳамда шу лойиҳа асосида ишлаб чиқилган услубий қўлланмада (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2017 йил 11 сентябрдаги 8н-р/164-сон маълумотномаси) фойдаланилган. Жорий қилинган ташхислаш усули энтероколитни клиник кечишини аниқлаш, клиник-иммунологик кўрсаткичларнинг аҳамияти асосида этиопатогенетик даволашни такомиллаштиришга хизмат қилган;
юқори даражада инсоляцияланган минтақаларда Д етишмовчилигини ташхислаш, болалар ичак касалликларида ушбу витаминнинг танқислиги клиник белгилари ва унинг кучайиш даражаси касаллик шаклига боғлиқлиги аниқлаш ва даволашнинг янги услубларини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалари соғлиқни сақлаш тизимига, жумладан, Республика ихтисослаштирилган педиатрия илмий амалаий маркази ва Жиззах вилояти болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази амалиётларига жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2016 йил 19 августдаги 8н-р/119-сон маълумотномаси). Жорий қилинган натижалар юқори даражада инсоляцияланган минтақаларда болаларда Д витаминининг етишмаслиги, ичак касалликлари ташхислаш ва даволашнинг янги услубларни қўллаш орқали касаллик билан оғриган болаларни стационарда даволаниш кунлари 5-6 кунга камайтиришга ва ремиссия муддатини узайтиришга имкон яратган.
