Искандаров Санжарбек Турсунбековичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ҳимояланган ер сабзавотчилигини ривожлантиришнинг иқтисодий асосларини такомиллаштириш», 08.00.04–Қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/Iqt92.
Илмий раҳбар: Абдуллаев Равшан Вахидович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти ва Тошкент Давлат аграр университети, DSc.27.06.2017.I.10.03
Расмий оппонентлар: Эгамбердиев Фамонқул Турсунқулович,иқтисодиёт фанлари доктори, профессор,Сагдиллаева Зульфия Асаналиевна иқтисодиёт фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот номи: Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: қишлоқ хўжалигини модернизациялаш шароитида ҳимояланган ер сабзавотчилигини (защищенный грунт) ривожлантиришнинг иқтисодий асосларини такомиллаштириш бўйича илмий асосланган таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
фермер ва деҳқон хўжаликларида иссиқхоналарда интенсив ва ресурстежамкор технологиялардан фойдаланишни кўзда тутувчи сабзавот экинларини парваришлаш ва маҳсулот етиштириш бўйича намунавий технологик карта ишлаб чиқилган;
ривожланган давлатлар тажрибаларини ўрганиш асосида республика ҳудудларининг ижтимоий-иқтисодий ривожланиши, бозор талабини ҳисобга олган ҳолда иссиқхоналарда сабзавот маҳсулотлари етиштиришнинг замонавий усулларини жорий қилиш бўйича таклифлар ишлаб чиқилган;
иссиқхоналарда маҳсулот етиштирувчи субъектлар фаолиятини мувофиқлаштирувчи уюшмаларни ташкил этиш, уларнинг ташкилий-бошқарув тузилмаларини шакллантириш бўйича таклифлар ишлаб чиқилган;
иссиқхоналарда сабзавот етиштирувчи тадбиркорлик субъектлари учун бошланғич сармояларни шакллантириш мақсадларига ажратиладиган кредитларга имтиёзли ставкаларни белгилаш ва суғурталашнинг рағбатлантирувчи тизимини жорий қилиш юзасидан тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қишлоқ хўжалигида ҳимояланган ер сабзавотчилигини ривожлантиришнинг иқтисодий асосларини такомиллаштириш бўйича олинган илмий таклиф ва амалий тавсиялар асосида:
фермер ва деҳқон хўжаликларидамаҳсулот етиштиришда талаб этиладиган моддий-техник ва меҳнат ресурслар сарфини илмий асосланган ҳолда меъёрлаштиришга эришиш мақсадида ишлаб чиқилган “Иссиқхоналарда сабзавот экинларини парваришлаш ва маҳсулот етиштириш бўйича намунавий технологик карталар (2016-2020 йиллар учун)” Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг тегишли корхона ва ташкилотлари фаолиятида фойдаланилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2016 йил 14 июндаги 02/22-809-сон маълумотномаси). Натижада бугунги кунда бир гектар иссиқхонада сабзавот маҳсулотлари етиштириш учун ўртача 80,0-82,0 млн. сўм харажат сарфланаётган бўлса, намунавий технологик карталарни амалиётга жорий этиш натижасида ўртача 4,0-4,2 млн. сўмга (5-6%) қисқартириш ёки республика бўйича мавжуд иссиқхоналарнинг 5 минг гектардан ортиғи помидор ва бодринг маҳсулотлари етиштирилишини инобатга олган ҳолда, 20 млрд. сўмдан ортиқ маблағ иқтисод қилиниши ҳисоб-китоб қилинган.
cабзавот маҳсулотлари бозорини ривожлантириш, иссиқхона сабзавот маҳсулотлари етиштириш имкониятларидан тўлароқ фойдаланиш мақсадида уларнинг ҳудудий жойлаштириш ва ихтисослаштириш бўйича таклифлар Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг тегишли корхона ва ташкилотлари фаолиятида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 19 февралдаги 011/013-346-сон маълумотномаси). Мазкур таклиф натижасида ҳудудда анъанавий иссиқхоналарга нисбатан замонавий иссиқхоналардан фойдаланиш натижасида 1 м2 майдонда сабзавот маҳсулотларининг ўртача ҳосилдорлигини 15-20 кг га, даромад миқдорининг эса 75-100 минг сўмга ортишини таъминланиши асосланган.
Қорақалпоғистон Республикасининг табиий-иқлим ва экологик ҳолатидан келиб чиққан ҳолда ҳимояланган ер сабзавотчилигини ривожлантириш мақсадида “Ҳимояланган ерларда сабзавот маҳсулотларини етиштирувчилар” ассосиациясини ташкил этиш таклифи Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг тегишли корхона ва ташкилотлари фаолиятига жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 19 февралдаги 011/013-346-сон маълумотномаси). Мазкур ассоциацияни ташкил этиш қишлоқ хўжалигида қўшимча 300 дан ортиқ ишчи ўринларини яратиш билан бирга аҳолини сабзавот маҳсулотлари билан йил мобайнида узлуксиз таъминлаб, уни экспорт қилиш имкониятларини ҳам кенгайтирган.
замонавий иссиқхоналар қуриш ва улар фаолиятининг иқтисодий барқарорлигини ошириш мақсадида иссиқхона сабзавотчилиги субъектлари фаолияти ҳамда кредит, лизинг ва суғурта муносабатларини такомиллаштиришни таъминлаш бўйича таклифлар Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг тегишли корхона ва ташкилотлари фаолиятига жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 19 февралдаги 011/013-346-сон маълумотномаси). Бунда иссиқхона сабзавотчилиги субъектлари учун бериладиган кредит фоиз ставкаларини амалдагига нисбатан 50 фоизгача камайтириш, мос равишда олинган кредит маблағларини қоплаш муддатларини узайтириш, лизинг шартларини, яъни дастлабки тўлов муддатини 3 йилгача имтиёзли равишда кечиктириш, қоплаш муддатини 5 йилга узайтириш, амалдаги иссиқхоналарни мулк сифатида суғурталаш тарифларини 10 фоиздан 6 фоизгача, ҳосил суғуртаси тарифларини 8 фоиздан 5 фоизгача камайтириш орқали республикада иссиқхона сабзавотчилиги тизимини барқарор ривожланишини таъминлаш асослаб берилган.
