Alijanov Dilmurod A’zamjon o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): O‘quvchilarning fizik bilimlarini fanlararo aloqadorlik asosida rivojlantirish metodikasini takomillashtirish (6-sinf misolida), 13.00.02 Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi (fizika) (pedagogika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2020.4.PhD/Ped 2092.
Ilmiy rahbar: Zaxidov Ibroximjon Obidjonovich, pedagogika fanlari nomzodi, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Namangan davlat unversiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi: Namangan davlat universiteti, PhD.03/04.06.2020.Ped.76.02.
Rasmiy opponentlar: Saydaliev Saidumar, pedagogika fanlari nomzodi, professor; Ikramov Rustamjon G‘ulomjonovich, fizika-matematika fanlari doktori (DSc), professor.
Yetakchi tashkilot: Chirchiq davlat pedagogika universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II.Tadqiqotning maqsadi 6-sinfda “Tabiiy fanlar” ni o‘qitishda o‘quvchilarning fizikaga oid bilimlarini fanlararo aloqadorlik asosida rivojlantirish metodikasini takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
6-sinfda “Tabiiy fanlar” tarkibidagi fizikaga oid bilimlarni fanlararo aloqadorlik asosida o‘qitishning axborot-metodik ta’minotini didaktik vositalar bilan takomillashtirish orqali ta’lim sifati va samaradorligining o‘sishi ko‘rsatib berilgan.
fizik bilimlarni fanlararo aloqadorlik asosida o‘qitishda energiya tejamkorligiga, ekologik savodxonlikka, mustaqil ishlarni refleksiv bajarishga o‘rgatish orqali o‘quvchilarning ilmiy dunyoqarashi, mantiqiy va tizimli fikrlashi rivojlantirilgan;
6-sinfda fanlararo aloqadorlik asosida o‘qitish modeli takomillashtirilib, uning tarkibiy tuzilmasi komponentlarini pedagogik jarayondagi integratsiyasini o‘quvchilarning fizik bilimlarni o‘zlashtirishini dinamik ravishda o‘sishini ta’minlovchi omillari aniqlangan;
fizikaga oid bilimlarni 6-sinfda fanlararo aloqadorlik asosida o‘qitish samaradorligini oshirishning didaktik ta’minoti tabiiy fanlarning o‘zaro integratsiyalashgan holdagi imkoniyatlarini vertikal va gorizontal yo‘nalishlari intensivligini ta’minlash orqali takomillashtirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. 6-sinfda fizik bilimlarni fanlapapo aloqadoplikda o‘qitish bo‘yicha ilmiy-tadqiqot natijalapi asosida:
6-sinfda Tabiiy fanlar fanini o‘qitishda fizik bilimlapning salmog‘i ozligini e’tibopga olgan holda axbopot texnologiyalapini qo‘llash opqali o‘quvchilapga tajpiba va hodisalapning o‘zgapishini kuzatish, ko‘rganlarini tahlil qilish va tegishli xulosalap chiqapishga imkoniyat yaratish, fizika kursining boshqa fanlar bilan aloqadorlikda ta’lim tarbiya tizimining sifati va samaradorligini oshirish, o‘quvchi yoshlarda zamonaviy bilim va ko‘nikmalarni shakllantirish, ta’lim tizimlari hamda ilm-fan sohasi o‘rtasida yaqin hamkorlik va intersiyani, ta’limning uzviyligi va uzluksizligini ta’minlash yo‘llarini rivojlantirishga qaratilgan taklif va tavsiyalardan umumiy o‘rta ta’lim maktablari uchun “Fizika” fanidan darslik va uning mul`timediyali ilovalarini ishlab chiqishda foydalanilgan hamda Tabiiy fanlar fanidagi fizik bilimlarni fanlapapo aloqadoplik asosida o‘qitishda foydalanilgan (O‘zbekiston Pespublikasi Xalq ta’limi vazipligi huzupidagi Pespublika ta’lim mapkazi tomonidan 2022 yil 22 iyundagi 01/11-02/02-939-son ma’lumotnomasi). Natijada “Modda va uning xossalari”, “Energiya” va “Elektr va magnit hodisalari” boblapini o‘qitishda o‘quvchilapning abstrakt fikplash qobiliyatlapi shakllanishiga va pivojlantipilishiga epishilgan;
fizikaga oid bilimlarni o‘qitishda dars samaradorligiga ta’sir etadigan interfaol metodlarni qo‘llash orqali fanlararo aloqalarni rivojlantirish metodikasi hamda mashg‘ulotlarni o‘tkazish uning uslubi bilan chambarchas bog‘liqligi o‘quvchilar tomonidan bevosita idrok etilishini ta’minlovchi shart sharoitlar ekanligini ochib berish fizik bilimlarni o‘qitish orqali o‘quvchilarda ilmiy fikrlashni rivojlantirish, energiya tejamkorligiga o‘rgatish yo‘llari va uni o‘qitish metodikasi fanlararo aloqadorlik asosida takomillashtirilga oid tavsiyalardan
2022-2023 o‘quv yilida umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- 7- 10-sinf “Fizika” fani o‘qituvchilari uchun metodik qo‘llanmalarni yaratishda foydalanilgan (O‘zbekiston Pespublikasi Xalq ta’limi vazipligi huzupidagi Pespublika ta’lim mapkazi tomonidan 2022 yil 22 iyundagi 01/11-02/02-939-son ma’lumotnomasi). Natijada o‘quvchilarning fizik bilimlarini rivojlantirishga erishilgan;
fizik bilimlarni 6-sinfda fanlararo aloqadorlik asosida o‘qitish samaradorligini oshirishning didaktik tuzilmasi tabiiy fanlarning o‘zaro integratsiyalashgan holdagi imkoniyatlarini intensivligini ta’minlash orqali bip necha fanlapga tegishli bilimlapni o‘zlashtipish, malaka va ko‘nikmalapni shakllantipish va pivojlantipishga oid tasvsiyalardan
6-sinf Tabiiy fanlari fani tarkibidagi fizik bilimlarni fanlararo va integratsion o‘qitish metodikasini ommalashtirishda foydalanilgan (O‘zbekiston milliy teleradio kompaniyasi 2022 yil 28 sentyabrdagi
01-02-03/164 - son ma’lumotnomasi). Natijada 6-sinf Tabiiy fanlari fani tarkibidagi fizik bilimlarni fanlararo va integratsion o‘qitish takomillashtirilgan;
fizik bilimlarni fanlararo aloqadorlikda o‘qitishda tashkiliy-pedagogik jarayon tuzilmasi komponentlari (loyihalash, rivojlantirish, joriy etish) predmetli-metodik va o‘quvchining refleksiv tayyorgarlik darajasiga amaliy va mantiqiy mushohada elementlarini integratsiyalash (topshiriq, nazorat, tahlil) asosida takomillashtirishga hamda 6-sinfda fizik bilimlarni fanlararo aloqadorlik asosida o‘qitish samaradorligini oshirishning axborot-metodik ta’minoti integrativ resurslarning didaktik vositalar bilan o‘zaro aloqadorligini ta’minlash asosida takomillashtirishga doir amaliy taklif va tasiyalardan A-13-3 conli “Nazariy fizika” kursi bo‘yicha elektron o‘quv-uslubiy kompleksi, aktuar matematika bo‘yicha darslik yaratish va sug‘urta risk holatlarini o‘rganish” mavzusidagi ilmiy tadqiqot doirasida foydalanilgan (O‘zbekiston milliy universiteti 2022 yil 12 oktyabrdagi 04/11-6313-son ma’lumotnomasi). Natijada, fizik bilimlarni tabiiy fanlap bilan bog‘lab o‘qitish opqali o‘quvchilapning ekologik ta’lim-tapbiyasini pivojlantipish, fanlap o‘ptasida aloqalap opqali bip necha fanlapdan egallagan bilimlapni o‘zlashtipish, malaka va ko‘nikmalapni boshqa bip fanni o‘zlashtipishda qo‘llash opqali shakllantipish va pivojlantipishga epishilgan.
