Набиев Акрамжон Ботиржоновичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Оғир нефтларни қовушқоқлигини камайтирувчи моддалар олиш технологиясини ишлаб чиқиш ва уларнинг қўлланилиши», 02.00.11–Коллоид ва мембрана кимёси (техника фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.1.PhD/Т162.

Илмий раҳбар: Абдурахимов Саидакбар  Абдурахмонович техника фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Умумий ва ноорганик кимё институти, Тошкент кимё-технология институти, DSc.27.06.2017.K/T.35.01.

Расмий оппонентлар: Акрамов Бахшилла  Шафиевич техника фанлари номзоди,  профессор; Эшметов Иззат Дусимбатович техника фанлари доктори, катта илмий ходим. 

Етакчи ташкилот: Наманган муҳандислик-технология нститути.

Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятига молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: пахта фосфатид концентрати ва соапстоки асосида оғир нефтларни қовушқоқлигини камайтирувчи моддалар олиш технологиясини ишлаб чиқиш, ҳамда улар ёрдамида электр магнит ишлови (ЭМИ) ёрдамида нефтларни қувурлар орқали узатишда қўллашдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

маҳаллий оғир нефтларнинг юқори қовушқоқлик ва паст оқувчанликларини таъминловчи кимёвий таркиби ва ўзига хос коллоид-кимёвий хоссалари аниқланган;

маҳаллий Джарқўрғон, Мингбулоқ ва бошқа конлар оғир нефтларнинг реологик хоссаларини эътиборга олиб, улардан олинадиган нефтлар аралашмасининг сифат кўрсаткичлари аниқланган;

пахта фосфатид концентрати ва соапстоки асосида оғир нефтларни қовушқоқлигини камайтирувчи СФМлар олиш усуллари яратилган;

олинган моддалар асосида оғир нефтларнинг қовушқоқлигини камайтирувчи самарали композициялар яратилган;

таклиф этилган композициялар юқорипарафинли нефтларда депрессив фаолликни ҳосил қилиши, қийин суюқланувчан парафинларни қаттиқ ҳолатдан суюқ ҳолатга ўтказиши натижасида янги нефтли дисперс тизим ҳосил қилиши ва у анча паст ҳароратда қотиши исботланган;

маҳаллий оғир нефтларнинг қовушқоқлигини камайтиришда ва уларнинг оқувчанлигини оширишда ЭМИнинг (магнит майдони 1000-2500 эрстед кучланишда) ижобий таъсири исботланган;

яратилган композициялар ва ЭМИни биргаликда қўллаш орқали оғир нефтни қовушқоқлигини камайтиришнинг комбинацион усули ва унинг муқобил технологик шароитлари ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Яратилган сирт-фаол моддалар ва электромагнит ишлов бериш ёрдамида нефтларни қовушқоқлигини камайтириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:

пахта фосфатид концентрати ва соапстоки асосида нефтни қовушқоқлигини камайтирувчи сирт фаол моддалар (СФМ-1,2,3 ва 4) «Жарқўрғоннефть» АЖда ишлаб чиқаришга жорий қилинган («Узбекнефтгаз» АЖнинг 2018 йил 16 февралдаги 03/14-2-26-853-сон маълумотномаси). Натижада маҳаллий оғир нефтларни қовушқоқлигини 1,5-2,0 баробар камайтириш имкониятини берган;

юқорипарафинли ва юқориқатронли нефтларни қовушқоқлигини камайтирувчи ва оқувчанлигини оширувчи СФМ композициялари  олиш технологияси «Жарқўрғоннефть» АЖда амалиётга жорий этилган («Узбекнефтгаз» АЖнинг 2018 йил 16 февралдаги 03/14-2-26-853-сон маълумотномаси). Натижада юқорипарафинли ва юқориқатронли нефтларни қовушқоқлигини камайтирувчи ва оқувчанлигини оширувчи СФМларнинг ишлаб чиқаришдаги сарфи 15-20% га қисқартириш имконини берган;

маҳаллий оғир нефтларни яратилган СФМ композициялари ва 2500 эрстед кучланишга тенг ЭМИни биргаликда қўллаш усули «Асакатранснефт» ОАЖда амалиётга жорий этилган («Ўзбекнефтгаз» АЖнинг 2018 йил 16 февралдаги 03/14-2-26-853-сон маълумотномаси). Натижада яратилган СФМ композициясининг сарфи 25-30%га қисқарган ва оғир нефтларни қувурлар орқали узатишида оқувчанлигини 1,5-2,0 баробар ошириш имконияти яратилган.