Mamataliev Abdurasul Abdumalikovichning

falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Ammiakli selitra suyuqlanmasi, ammoniy sul`fati va fosfogips asosida azot-oltingugurtli o‘g‘itlar olish texnologiyasi», 02.00.13–Noorganik moddalar va ular asosidagi materiallar texnologiyasi (texnika fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.2.PhD/T170.

Ilmiy rahbar: Namazov Shafoat Sattarovich texnika fanlari doktori, professor, akademik.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Umumiy va noorganik kimyo instituti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasalar nomi, IK raqami: Umumiy va noorganik kimyo instituti, Toshkent kimyo-texnologiya instituti, DSc.27.06.2017.K/T.35.01.

Rasmiy opponentlar: Mirzakulov Xoltura Chorievich, texnika fanlari doktori, professor; Tadjiev Sayfitdin Muxitdinovich, kimyo fanlari nomzodi, katta ilmiy xodim.

Yetakchi tashkilot: Namangan davlat universiteti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: ammoniy nitrati suyuqlanmasiga (NH₄)₂SO₄ va fosfogipsni qo‘shish asosida fizik-kimyoviy va iste’molchilik hususiyatlari yaxshilangan azot-oltingugurtli o‘g‘itlar olish texnologiyasini ishlab chiqishdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

NH₄NO₃ suyuqlanmasiga (NH₄)₂SO₄ va fosfogips qo‘shimchalarini 100 : 0,5 dan 100 : 15 gacha og‘irlik nisbatda qo‘llash import magnezit qo‘shimchasi asosida olingan selitraga nisbatan AS donalar mustahkamligini 2,5-4 barobar oshirishi va yopishqoqligini 2-3 barobar kamaytirishi aniqlangan;

sul`fat-gips-nitratli suyuqlanma tarkibida NH₄NO₃ ning konversiyalanishi isbotlangan;

sul`fat-nitratli suyuqlanmada (NH₄)₂SO₄ miqdori 40% gacha bo‘lganda sepish usuli, (NH₄)₂SO₄ miqdori 40% dan ko‘p bo‘lganda esa jadal aralashtirish usulida donadorlash jarayoni amalga oshirilishi asoslangan;

(NH₄)₂SO₄ yoki fosfogips qo‘shilgan NH₄NO₃ suyuqlanmasini sovitish natijasida III fazaning yo‘qligi, va to‘g‘ridan-to‘g‘ri II®IV ga polimorf o‘tishi orqali harorat 25-45°S o‘zgarishida donalar buzilmasdan mahsulotning barqaror qolishi aniqlangan;

NH₄NO₃ suyuqlanmasi va (NH₄)₂SO₄ asosida azot-oltingugurtli o‘g‘itlar olish texnologiyasi ishlab chiqilgan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.

Ammoniy nitrati suyuqlanmasiga (NH₄)₂SO₄ ni qo‘shish, keyinchalik sul`fat-nitratli suyuqlanmani sepish yoki jadal aralashtirish yo‘li bilan donadorlash orqali yopishqoqligi bo‘lmagan AS va ammoniy sul`fat-nitratini olish texnologiyalarini ishlab chiqish bo‘yicha olingan ilmiy natijalari asosida:

import magnezit qo‘shimchasini mahalliy xomashyo – (NH₄)₂SO₄ ga almashtirish yo‘li bilan sepish usulida yopishqoqligi bo‘lmagan AS olish texnologiyasi “Navoiazot” AJda amaliyotga tadbiq etilgan (“O‘zkimyosanoat” AJning 2018 yil 11 yanvardagi 01/3-159/P-son ma’lumotnomasi). Natijada chetdan keltirilayotgan magnezit qo‘shimchasini mahaliy ammoniy sul`fatiga almashtirish orqali qo‘shimcha xomashyosining tannarxini 11,3 barobarga kamaytirish imkonini bergan;

donador ammoniy sul`fat-nitrati olish texnologiyasi baraban-donadorlashtirgichni qo‘llash orqali “Navoiazot” AJda amaliyotga tadbiq etilgan (“O‘zkimyosanoat” AJning 2018 yil 11 yanvardagi 01/3-159/P-son ma’lumotnomasi). Natijada yaxshilangan xossalarga ega modifikatsiyalangan AS va ammoniy sul`fat-nitratini olish imkoni yaratilgan.