Юлдашев Фахриддин Абдувоситовичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Абу Наср Форобийнинг ақл ва билим эволюцияси ҳақидаги қарашлари», 09.00.03–Фалсафа тарихи (фалсафа фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.3PhD/Fal196.

Илмий раҳбар: Мухторов Азамат, фалсафа фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, DSc.27.06.2017.F.02.02.

Расмий оппонентлар: Алиев Бегдавлат Алиевич, фалсафа фанлари доктори, профессор; Шадманов Қурбон Бахриддинович, фалсафа фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Навоий давлат педагогика институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Абу Наср Форобий асарларидаги ақл ва оламни билишга оид қарашларини тарихий-фалсафий нуқтаи назардан тадқиқ этиш ва шу асосда уларни жаҳон фалсафий тафаккури ривожидаги ўрнини кўрсатиб беришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

тарихий рефлексия асосида Форобийнинг «Ақл маънолари ҳақида» ва «Ақл тўғрисида» асарларида «ақл бил-қувва» (салоҳиятдаги ақл), инсоннинг покланган қалби ва камолоти ҳақидаги билим ҳамда оламни билишда шахс камолоти тўғрисидаги фалсафий концепциялари очиб берилган;

Форобийнинг оламни билишда ақлнинг роли масаласи, ақл даражалари (имконий ақл, воқеий ақл, фойдаланувчи ақл, фаол ақл) тўғрисидаги ғоялари ўрта аср ислом фалсафасида илк бор фалсафий муомалага киритилганлиги исботланган;

Форобий таълимотида изоҳланган оламни ақлий билишда инсон интеллектининг эпистемологик жиҳатлари очиб берилган;

Форобий асарларидаги ақл тушунчасининг инсон ақлий салоҳиятини юксалтиришга ижобий таъсир кўрсатувчи ўзига хос жиҳатлари илмий-фалсафий нуқтаи назардан асосланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Абу Наср Форобийнинг ақл, оламни билиш масалалари, ақл даражаларига оид қарашлари жамият равнақи, хусусан инсон камолотига ижобий таъсирининг намоён бўлиши, уларни ривожлантириш бўйича ишлаб чиқилган ижтимоий-фалсафий таклифлар асосида:

Форобий асарларидаги «Ақл» тушунчасининг даражалари, таснифлари (миллий, классик) мезонлари (рационаллик, илмийлик)нинг категориал асослари, ақл фалсафасининг рационал, тадрижий ва ижтимоий моҳияти, унинг ижтимоий воқеликни идрок этиш ва баҳолаш муносабатлари борасидаги таклифларидан Республика Маънавият тарғибот марказида Фан ва технологиялар агентлиги томонидан тақдим этилган БМВ-Ф1-003 рақамли «Шарқ ренессанси даври алломалари ва мутаффакирлари асарларининг илмий-фалсафий ва бадиий лингвистик тадқиқи» мавзуидаги фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Республика Маънавият тарғибот марказининг 2017 йил 19 июлдаги 01/02-573-сон маълумотномаси). Натижада нашрга тайёрланган қатор китоблар мазмунини  бойтишда муҳим манба бўлиб хизмат қилган;

инсоннинг покланган қалби ва камолоти ҳақидаги билим ҳамда оламни билишда шахс камолоти каби фалсафий фикрлардан «Шарқ ренессансининг даври алломалари ва мутаффакирларининг илмий-фалсафий мероси» номли китобнинг 24, 66, 91, 92, 93, 110, 111, 124, 125-бетларида фойдаланилган (Республика Маънавият тарғибот марказининг 2017 йил 19 июлдаги 01/02-573-сон маълумотномаси). Натижаларнинг амалиётга жорий этилиши, хусусан, Ўзбекистонда буюк  меросини ўрганишга бўлган ҳаракатлар дастурини кенг миқёсда ишлаб чиқиш юзасидан берилган назарий хулосалар, амалий таклифлар халқимизнинг қалби, руҳияти, маънавий оламини бойитишга қаратилган билимларини кучайтириш ва бу борадаги илмий-назарий қўлланмаларга бўлган эҳтиёжларни қондиришга хизмат қилган;

Форобийнинг оламни билишда ақлнинг роли масаласида ва ақл даражалари (пассив ва фаол) тўғрисидаги қарашлари замонавий фалсафий методлар (тарихийлик, анализ ва синтез, тизимли ёндашув) асосида унинг билиш назарияси, оламни билишда инсон ақлининг даражалари (пассив ва фаол) тарихий-фалсафий мавзу сифатида илк бор рационаллик асосида ишлаб чиқилган ғоялардан «Камолот» ЁИҲ фаолияти доирасида аждодларимиз меросини ўрганишга бағишланган тадбирларда фойдаланилган («Камолот» ЁИҲ Марказий кенгашининг 2017 йил 7 мартдаги 02-06/240-сон маълумотномаси). Бу мамлакатимиз ёшларининг аждодларимиз мероси, уларнинг ҳозирги кун ёшларининг маънавий-ахлоқий тарбиясидаги ижобий таъсири борасидаги билим даражаси, уларни ўрганишга бўлган хатти-ҳаракатларни кенг миқёсда ривожлантириш ва ақлий салоҳиятини юксалтириш имконини берган.