Машрапов Хусниддин Турсуналиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Сунъий ва табиий шароитларда ғўзанинг Verticillium dahliae Kleban билан касалланиш хусусиятини ўрганиш», 06.01.05–Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.3.PhD/Qx178.
Илмий раҳбар: Усманов Сергей Анварович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети ва Андижон қишлоқ хўжалик институти, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.
Расмий оппонентлар: Раҳмонқулов Саид-Акбар Рахмонқулович, биология фанлари доктори, профессор; Мамараҳимов Бунёд Икромович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Самарқанд қишлоқ хўжалик институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: сунъий ва табиий инфекцион шароитларда ўрта толали ғўза навлари, тизмалари ва оилаларида V.dahliae замбуруғи билан касалланиш хусусиятларини аниқлаш ва ушбу касалликларга бардошли селекцион ашёларни яратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор турли навларнинг зарарланган ўсимликларидан ажратиб олинган V.dahliae замбуруғ изолятлари билан сунъий инфекцион шароитда ўсимликларни инокуляция қилиш асосида навлар, тизмалар ва дурагайларни генотипик бардошлиги аниқланган;
турли V.dahliae изолятлари билан зарарланган сунъий инфекцион шароитда ғўзанинг F1-F2 дурагай ўсимликларини ота-она шаклларига нисбатан генотипик бардошлилигини инобатга олган ҳолда V.dahliae замбуруғига бардошлилигини ирсийланиши ва ўзгарувчанлиги аниқланган;
сунъий инфекцион шароитда ўсимликларнинг зарарланиш даражаси табиий инфекцион шароитга нисбатан ижобий натижалар олиш мумкинлиги исботланган;
кўп омилли дисперсион таҳлиллар асосида, чигитларни лазер нури билан нурлантирилганда V.dahliae замбуруғига ғўзанинг бардошлилик даражасини ошиши аниқланган;
сунъий ва табиий инфекцион шароитларида ўсимликларни V.dahliae замбуруғига бардошлилигини ва бошқа қимматли хўжалик белгилари асосида ғўзанинг Т-35, Т-36, Т-37 тизмалари ва СП-7703 нави яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ғўзанинг селекцион ашёларини сунъий ва табиий инфекцион шароитларда вертициллёз вилт касаллиги билан зарарланишини аниқлаш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
V.dahliae замбуруғига бардошли ўрта толали ғўзанинг «СП-7703» нави 2017 йилда Қишлоқ хўжалиги экинлари навларини синаш Давлат комиссиясидан навдорлик бўйича синовдан муваффақиятли ўтган (Қишлоқ хўжалиги экинлари навларини синаш Давлат комиссиясининг 2018 йил 15 январдаги 53-4/27-сон маълумотномаси). Натижада вертициллёз вилт касаллигига бардошли оилалар, тизма ва навларни яратишда ажратилган юқори вирулентлик хусусиятига эга бўлган V.dahliae замбуруғ изолятлари қўлланилмоқда;
вертициллёз вилт касаллигига бардошли ва бошқа қимматли хўжалик белгиларига эга бўлган, серҳосил, тола чиқими ҳамда сифати юқори ғўзанинг ўрта толали «СП-7703» нави ва Т-35, Т-36, Т-37 тизмалари яратилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 10 февралдаги 02/20-97-сон маълумотномаси). Яратилган ўрта толали ғўза навларига мансуб тизмалар амалий селекция жараёнида бошланғич ашё сифатида кенг фойдаланиб келинмоқда.
