Хакимов Альберт Ахмедовичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Agaricus bisporus (Lange) Imbach етиштиришнинг агробиологик асослари ва уни зарарли организмлардан ҳимоя қилиш», 06.01.06–Сабзавотчилик ва 06.01.09–Ўсимликларни ҳимоя қилиш (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.3.PhD/Qx185.

Илмий раҳбар: Гулмуродов Рисқибой Абдиевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети ва Андижон қишлоқ хўжалик институти, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.

Расмий оппонентлар: Буриев Хасан Чўтбаевич, биология фанлари доктори, профессор; Исомиддинов Илхом Тўлаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.

Етакчи ташкилот: Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий тадқиқот институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: республикамизда Agaricus туркумига мансуб замбуруғларнинг тур таркиби, тарқалиши, биологияси, ҳимояланган жой сабзавотчилигида шампиньонни етиштириш технологиясининг асосий элементларини такомиллаштириш, уларнинг касаллик ва зараркунандаларга қарши кураш чораларини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор Agaricus туркумининг Тошкент вилоятида 8 та, олдин қайд этилмаган 2 та тури, Қашқадарё вилоятида эса 7 та тури аниқланган;

табиатда тарқалган A.bisporus дан ҳимояланган махсус иншоотларда етиштириш учун шампиньоннинг И-24 штамми олинган ва ва  уни ўстириш учун энг яхши озуқа муҳитлари танланган;

буғдой сомони ва товуқ гўнгидан иборат субстратдан стандарт усулдан  7-8 кун олдин тайёр бўладиган ва ҳосили 10-12% га юқори бўлган қисқа муддатли усули тавсия этилган ва маҳаллий шароит учун компост сиртига сепиладиган ТБТ+ЧҚТ+Қ+Бнинг 5,5:2:2:0,5 нисбатдаги самарали қоплағич тупроқ ва унга қўшиладиган озуқа қўшимчалари таркиби аниқланган;

ҳимояланган жойда етиштирилаётган шампиньон уруғлик мицелийсини ифлосланишига сабаб бўладиган микроорганизмлар турлари аниқланиб, уларни микробиологик назорат қилиш усули ишлаб чиқилган;

шампиньон етиштириш даврида унинг ўсиши ва ривожланишига салбий таъсир қиладиган касаллик ва зараркунандаларнинг тур таркиби аниқланган;

шампиньонни мева таналарини етиштиришда зарар келтирадиган касаллик ва зараркунандаларга қарши кураш чоралари ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Agaricus bisporus Imbach етиштиришнинг агробиологик асослари ва уни зарарли организмлардан ҳимоя қилиш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:

шампиньон ноанаънавий сабзавот турини етиштиришда, қиқсқа муддатли компост тайёрлаш усули, компост сиртига солиш учун ТБТ+ЧҚГ+Қ+Б нинг 5,5:2:2:0,5 нисбатдаги таркиблари ҳамда қоплағич тупроққа қўшиладиган озуқа қўшимчалари Тошкент вилоятидаги «Бўка олтин куз» деҳқон хўжалиги ва «Иттифоқ-Абдумаликов Абдураззоқ» фермер хўжаликларида ҳамда Андижон вилоятидаги «Ойдин йўл дурдонаси» ва «Мадрагимов савдо» масъулияти чекланган жамиятининг 1600 м² дан ортиқ ҳимояланган ёпиқ махсус иншоотларида жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 12 январдаги 02/22-52-сон маълумотномаси). Натижада ҳосилдорлик назорат вариантига нисбатан 19,5-25,0 фоизга юқори бўлган ва шампиньон мева таналарини етиштиришда иқтисодий самарадорлик 1 м² да 8,5; 30,9; 34,5 минг сўмни ташкил этган;

Андижон вилояти хўжаликларида шампиньоннинг етиштириш камерасида аниқланган зараркунанда ва касалликларга қарши кураш чоралари сифатида  Димилин, 25% нам.к., Номолт, 15% сус.к. инсектицидлари ҳамда  Браво, 500 г/л,  с.к. ва Споргон, 500 г/кг, н.к. фунгицидлари жорий этилган («Ўзагрокимёҳимоя» акционерлик жамиятининг 2018 йил 23 февралдаги 02-13/346-сон маълумотномаси). Натижада етиштириш камераларидаги шампиньон мева таналари ҳосилдорлиги назорат вариантига нисбатан ҳар м² дан 2,2; 3,5 ва 4,2 кг ҳосилни сақлаб қолишга эришилган.