Юсупова Шахноза Кадиржановнанинг
фан доктори (DSc)  диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қандли диабет 2- тури ва сурункали юрак етишмовчилигининг нозологик синтропияси патогенезининг клиник-гормонал ҳамда молекуляр - генетик жиҳатлари», 14.00.43 – Профилактик тиббиёт ва 14.00.03 – Эндокринология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.DSc/Tib191.
Илмий раҳбар: Хужамбердиев Мамазоир Ахмедович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Халимова Замира Юсуповна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Андижон давлат тиббиёт институти DSc 04/04.03.2022.Tib.95.02.
Расмий оппонентлар: Тулабоева Гавхар Миракбаровна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Починка Илья Григорьевич тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси); Камалов Телман Тулаганович, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга мувофиқ.
II. Тадқиқотнинг мақсади: клиник, гормонал, молекуляр-генетик, эпидемиологик ва инструментал маълумотларни ҳар томонлама таҳлил қилиш асосида қандли диабет 2- тури билан биргаликда кечадиган юрак етишмовчилиги прогнозини бошқариш учун оптимал дастурни ишлаб чиқиш.    
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:        
Андижон вилояти аҳолисининг қандли диабет 2 тури билан оғриган беморларнинг 36,2%да чап қоринчанинг турли даражадаги диастолик дисфункцияси билан бирга сурункали юрак етишмовчилиги борлиги аниқланган;
қандли диабет билан боғлиқ омиллар (сурункали буйрак касаллиги, гипергликемия, дислипидемия) текширилаётган беморлар орасида кенг тарқалганлиги шунингдек, АГ, ЮИК ва семизлик  билан юқори коморбидлик аниқланган, бу  ҚД2-тури билан ҳасталанаган беморларда СЮЕ  ривожланиши учун даҳшатли хавф омиллари эканлигини асосланган;
NTproBNP ва алдостероннинг плазма концентрацияси юрак етишмовчилиги клиник кўринишларининг оғирлиги ва CЮЕ билан боғлиқ бўлган КД 2-тури билан касалланган беморларда ЧҚ систолик дисфункциясининг оғирлиги билан тенг даражада боғлиқлиги кўрсатилди. ҚД 2-тури билан касалланган беморларда CЮЕ преклиник диагностикасида NT¬proBNP нинг прогностик қиймати аниқланди. NT¬proBNP ва алдостероннинг плазма даражаси ўртасида аниқ тўғридан-тўғри боғлиқлик асосланган;
ўзбек популяциясида иммун-яллиғланиш реакцияси ва липид метаболизми фаоллашганда мураккаб ички тармоқ ўзаро таъсирида бўладиган C174G гена IL6 Т31С в гене IL1 и Ala54Thr генлар полиморфизмининг генотипик вариантлари ташувчилиги ва ҚД 2 -тури СЮЕ билан бирга  ривожланиши ўртасида муҳим ассоциатив алоқалар аниқланган;
ҚД 2-тури ривожланишида липид алмашинуви бузилиши билан боғлиқ бўлган FABP2 генидаги Ala54Thr гени аллел вариантининг мустақил хавф таъсири исботланди. Aксинча, ҚД 2-тури ва СЮЕ шаклланишида юқоридаги генлар ёввойи генотипик вариантларининг  ҳимоя қилувчи таъсири исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
ҚД 2-тури ва СЮЕ  билан касалланган  беморларда юрак-қон томир асоратларини ташхислаш бўйича ўтказилган тадқиқотдан олинган илмий натижаларига асосида:
қандли диабет 2-тури ва сурункали юрак етишмовчилигини эрта дифференциал ташхислаш бўйича олиб борилган тадқиқотнинг илмий натижалари асосида ишлаб чиқилган “Қандли диабет 2-тури ва сурункали юрак етишмовчилигини эрта дифференциал ташхислашда инновацион ёндашувлар" номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги 2022 йил 20 июндаги 08-38166-сон маълумотномаси) Мазкур услубий тавсиянома мақсадли гуруҳни эрта ташхислаш, уларнинг ривожланишини олдини олиш имконини берган;
қандли диабет билан бирга кечган сурункали юрак етишмовчилигининг генетик ва иммунологик жиҳатлари бўйича олиб борилган тадқиқотнинг илмий натижалари асосида ишлаб чиқилган "Қандли диабет билан бирга кечган сурункали юрак етишмовчилигининг генетик ва иммунологик жиҳатлари" номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги 2022 йил 20 июндаги 08-38166-сон маълумотномаси). Мазкур услубий тавсиянома мақсадли гуруҳни даволаш дастурини ишлаб чиқиш имконини берган;
қандли диабет 2- тури ва сурункали юрак етишмовчилигининг нозологик синтропияси патогенезининг клиник-гормонал ҳамда молекуляр - генетик жиҳатлари бўйича олиб борилган тадқиқотнинг илмий натижалари соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт марказини Андижон, Фарғона ва Наманган филиалларининг клиник амалиётида жорий этилди (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2022 йил 7 июлдаги 8/360-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижаларини амалга ошириш қандли диабет 2-тури ва СЮЕ билан билан касалланган беморларда юрак-қон томир касалликлари диагностикасини сезиларли даражада самарадорлигини ошириш имконини берган.