Жабборова Дилафрўз Эргашовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Истиқлол даври ўзбек адабиётшунослигида Чўлпон ижоди талқинлари (шеърияти ва насрий асарлари мисолида)”, 10.00.02–Ўзбек адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.PhD/ Fil29.
Илмий раҳбар: Қаҳрамонов Қурдош Ялғашевич, филология фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети. DSc.27.06.2017.Fil.02.03.
Расмий оппонетлар: Назаров Бахтиёр Аминович, филология фанлари доктори, академик; Умуров Ҳотам Икрамович, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Навоий давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқот мақсади: ҳозирги ўзбекадабиётшунослигидаги чўлпоншуносликка оид тадқиқотларни яхлит тизим сифатида тадқиқ этиш асносида ижодкор маҳоратини очишдаги концептуал ёндашув ва усулларнинг янгиланиш тамойилларини асослаб беришдан иборатдир.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Чўлпон ҳаёти ва ижодий меросини баҳолашда умумбашарий ғоялар ва миллий қадриятлар нуқтаи назаридан ёндашиш, жаҳон адабиётшунослигига хос илғор ёндашув ва методлар асосида тадқиқотлар олиб бориш истиқлол даври ўзбек адабиётшунослигининг асосий хусусиятлари сифатида баҳоланган;
Чўлпон ижодига доир ижтимоий-эстетик ва биографик талқинлар шоир шеъриятининг бадиий юксаклиги, образлилиги, рамзийлиги, поэтик серқатламлилиги ҳамда давр руҳини ифодалашдаги муҳим ўрни очиб берилган;
Чўлпон ижодига оид турли баҳс-мунозаралар қиёсий аспектида баҳоланиб, истиқлол даври адабиётшунослигида юзага келаётган ижобий тенденция – ҳурфикр (плюралистик) илмий ёндашувлар сифатида далилланган;
“Кеча ва кундуз” романининг Ф.Кафка ва А.Камю романлари билан қиёсий-типологик таҳлили умуминсоний ғоялар Чўлпон асарининг жаҳон романчилигида тутган юксак мавқеини кўрсатувчи омиллар сифатида ёритилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Истиқлол даври адабиётшунослигида Чўлпон ижодини ўрганишнинг янгиланган илмий-назарий асосларини, етакчи тамойилларини аниқлаш, шоир ижодини жаҳон адабиётшунослигига хос илғор методлар асосида тадқиқ этиш бўйича олинган илмий ва амалий натижалар асосида:
Чўлпон ва ўзбек адабиётининг тараққиёти, «Кеча ва кундуз» романининг қиёсий-типологик талқинига доир хулосалардан Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институтининг ФА-Ф1-Г040-рақамли «Ўзбек адабиёти қиёсий адабиётшунослик аспектида: типология ва адабий таъсир» мавзусидаги фундаментал лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фан ва технологиялар агентлигининг 2017 йил 15 декабрдаги ФТА-02-11/1307-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижаларини қўллаш шоир шеърияти ва насри поэтикасини маданий-тарихий, қиёсий-типологик, биографик ва структурал методлар асосида тадқиқ этишни умумлаштириш ва аниқлаштиришга хизмат қилган;
маърифий тадбирларда, хусусан, Чўлпон насри, услуби ва бадиияти масаласига доир илмий-амалий семинар материалларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг 2017 йил 5 декабрдаги 01-03/1065-сон маълумотномаси). Натижада Чўлпон ижоди замонавий руҳда талқин этилган диссертацияда илгари сурилган хулосалар орқали ўзбек танқидчилигининг янги босқичга кўтарилаётганлиги кўрсатиб берилган;
истиқлол йилларида ўзбек адабиётшунослиги ва адабий танқидчилигида шаклланган замонавий руҳдаги илмий-назарий қарашлар, шу жумладан,Чўлпон ижодига оид адабий-танқидий материаллардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «Madaniyat va ma’rifat» телеканалининг «Унутилмас сиймолар» ва «Дунё адабиёти» кўрсатувларини тайёрлашда фойдаланилган, кўрсатувлар тадқиқотчи томонидан тавсия этилган фикрлар билан бойитилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2018 йил 1 мартдаги 01-01/122-сон маълумотномаси). Натижада телекўрсатувларнинг илмий далилларга бой бўлишини таъминлаган ҳамда Чўлпон ижодининг кенг тарғиб қилинишига эришилган.
