Турсунова Одинахон Азимжановнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбек бадий нутқининг фонопоэтик тадқиқи (шеърий асарлар мисолида)», 10.00.01–Ўзбек тили (филология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.3.PhD/Fil297.

Илмий раҳбар: Набиева Дилора Абдуҳамидовна, филология фанлари доктори.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.27.06.2017.Fil.05.02.

Расмий оппонентлар: Улуқов Носиржон Муҳаммадалиевич, филология фанлари доктори, профессор; Розиқова Гулбаҳор Зайлобиддиновна, филология фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот номи: Қўқон давлат педагогика институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқот мақсади: ўзбек тилининг фонопоэтик воситаларини таснифлаш, поэтик матн таҳлили орқали фонопоэтик воситаларнинг назарий асосларини белгилаш, бу воситаларнинг эстетик, эмоционал функциясини кўрсатишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

ўзбек шеърий нутқда геминация, ономатопея, анаграмма, фонетик такрор каби фонопоэтик воситаларнинг аҳамияти асосланган;

поэтик нутқни тушуниш ва тушунтиришда герменевтиканинг методологик роли белгиланди ҳамда поэтик матн қурилишида унли ва ундош товушларнинг эмоционал-экспрессив вазифалари асосланган;

бадиий нутқда товушларнинг поэтик, прагматик ва семантик функциялари, уларнинг коннотативликни оширишдаги аҳамияти аниқланган;

ўзбек шеър тизимида фонетик бирлик воситасида поэтик ифодани юзага чиқаришнинг фонопоэтик омиллари  далилланган;

ҳижо ва рукннинг шеър бадиий қувватини оширишдаги аҳамияти, ритм ва қофиянинг шеър мусиқийлигини таъминлашдаги роли товушдошлик билан белгиланиши исботланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Ўзбек бадиий нутқининг фонопоэтик тадқиқи мавзусида олиб борилган тадқиқот асосида натижалари:

бадиий нутқни шакллантирувчи фонетик бирликлар тадқиқида “Узлуксиз таълимда ўқувчилар тил компетентлигини шакллантиришнинг замонавий усуллари“ мавзусидаги  А-1-126-рақамли амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 5 январдаги 89-03-22-сон маълумотномаси). Натижада грант доирасида яратилган услубий қўлланмаларнинг илмийлиги ортди;

масалларда товушларнинг поэтик маъно ҳамда уларнинг рамзий ифода хусусиятларини очиб беришда ЁФ 8-08-рақамли “Масал ва масал типидаги асарларнинг қиёсий-типологик тадқиқи” мавзусидаги фундаментал ва амалий тадқиқотлар илмий-техник дастури грантида фойдаланилди (Ўзбекистон Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 5 январдаги 89-03-22-сон маълумотномаси). Натижада масалларнинг фонетик хусусиятлари бўйича қарашларнинг илмийлиги оширилди;

фонопоэтик воситаларнинг аҳамияти хусусидаги хулосалардан Андижон вилоят телерадиокомпаниясининг эфирга узатилган “Ижод гулшани” кўрсатуви ҳамда “Андижон–ФМ” радиосининг “Кўнгил бекати” радиоэшиттириш сценарийсида фойдаланилган (Андижон вилоят телерадиокомпаниясининг 2018 йил 29 январдаги 20-24/30-сон маълумотномаси). Натижада ушбу телекўрсатув ва эшиттиришлар учун тайёрланган материалларнинг мазмуни мукаммаллашган.