Садикова Ситора-бону Нематджоновнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбекистон ландшафт архитектурасида Темурийлар боғ-парк санъатини қайта тиклаш концепцияси», 18.00.02–Районлаштириш. Шаҳарсозлик. Қишлоқ турар жойларини режалаштириш. Ландшафт архитектураси. Бино ва иншоотлар архитектураси (архитектура).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.PhD/А4.

Илмий раҳбар: Уралов Аҳтам Синдарович, меъморчилик фанлари доктори.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент архитектура-қурилиш институти, DSс.27.06.2017.A.11.02.

Расмий оппонентлар: Салимов Орифжон Муслимович, архитектура фанлари доктори, профессор; Умаров Азиз Мирфозилович, архитектура номзоди.

Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Санъатшунослик институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистон замонавий ландшафт архитектурасида Темурийлар даври анъанавий боғ-парк санъатини қайта тиклашнинг самарали йўлларини ишлаб чиқиш ва такомиллаштиришдан иборат.

Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

Қадимги Миср, Месопотамия, Қадимги Форс, Юнонистон, Рим, Хитой, Сўғд ҳамда Япония ва Мавритан Испанияси ўрта аср боғларининг Темурийлар “Чорбоғ”лари ва “Хиёбон”ларининг шаклланиши ва ривожланишига, боғ-парк қурилиши ва шаклланиш усулларига кўрсатган таъсири асослаб берилган;

Ўрта Осиё, Ўрта Шарқ, Мавритан Испанияси ва Шимолий Ҳиндистоннинг XIV–XVII асрлардаги боғ-парк санъати орасидаги боғлиқлик, меъморий-ландшафт ва композициявий ечимларидаги умумийлик ва фарқли томонлари очиб берилган;

мазкур мамлакатлардаги 38 та анъанавий “Чорбоғ” ва “Хиёбон”ларнинг меъморий режавий типлари, параметрлари, боғ иморатларининг турлари аниқланган;

XV аср қатор миниатюраларидаги бизгача сақланмаган боғларнинг меъморий-режавий хусусиятлари, ландшафт ва сув композициялари ўзаро мутаносибликда, геометрик пропорционаллик ва уйғунликда шаклланганлиги исботланган;

Темурийлар даври “Чорбоғ”лари ва “Хиёбон”ларини Ўзбекистон ландшафт архитектурасида қайта тиклашнинг илмий-назарий ва лойиҳавий асослари (тарихий ва замонавий боғларнинг типлари, параметрлари, модул асосида режалаштириш, сув қурилмалари, ўсимликларни тўғри танлаш, боғ иморатларининг архитектурасига хос хусусиятлари) шакллантирилган.

Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.Ўзбекистон ландшафт архитектурасида Темурийлар боғ-парк санъатини қайта тиклаш концепцияси бўйича олинган илмий натижалар асосида:

тарихий шаҳарлар ҳудудини кўкаламлаштириш ва ландшафт ташкиллаштириш лойиҳаларини ишлаб чиқишда “Чорбоғ” усулини қўллаш имкониятларини ёритишда Ф.1-86 рақамли “Ўзбекистон архитектурасининг мустақиллик мафкураси асосида шаклланиш қонуниятларини тадқиқ этиш ва самарали ривожлантириш тамойилларини ишлаб чиқиш” (2011-2016 йй.) мавзусидаги фундаментал тадқиқот лойиҳасининг “Шаҳарсозликнинг замонавий ривожланиш тамойиллари” деб номланган бўлимини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фан ва технологиялар агентлигининг 2017 йил 8 ноябрдаги ФТА-02-11/1041-сон маълумотномаси). Илмий натижанинг қўлланилиши Ўзбекистон шароитида илк бор Темурийлар даври “Чорбоғ” услубини замонавий боғ-истироҳатчилик амалиётида қайта тиклашнинг самарали йўлларини аниқлашга, ушбу анъанавий боғларни меъморий-режавий ташкиллаштириш ва кўкаламлаштириш усулларининг ўзига хос хусусиятларини ёритиш имконини берган;

шаҳарларнинг экологик шароитини яхшилашда ва аҳолининг рекреацион эҳтиёжларини қондиришда анъанавий боғ-парк санъатига хос турғун стереотипларни қайта тиклаш, шаҳарсозликнинг бадиий хусусиятларини такомиллаштиришга йўналтирилган прогрессив шаҳарсозлик усулларини яратишга боғлиқ бўлган лойиҳавий таклифлар амалиётга татбиқ қилинган (“ЎзшаҳарсозликЛИТИ” ДУКнинг 2017 йил 21 февралдаги 1-06/616-сон маълумотномаси). Илмий натижанинг қўлланилиши ландшафт архитектурасини шакллантиришнинг анъанавий йўлларини амалий лойиҳаларда қўллаш имконини яратган; 

ландшафт архитектураси ва боғ-парк санъатини такомиллаштиришда Темурийлар даври боғлари анъаналарини, яъни “Чорбоғ” ва “Хиёбон” усулларини замонавий амалиётда қўллашнинг илмий-техник назарияси ишлаб чиқилган (Республика “Қишлоққурилишлойиҳа” МЧЖ Бош лойиҳа-қидирув институтининг 2017 йил 20 февралдаги 219/02-сон маълумотномаси). Мазкур таклифларнинг амалиётда қўлланилиши ландшафт архитектурасини шакллантиришнинг анъанавий йўлларини амалий лойиҳаларда қўллаш имконини берган;

ландшафт архитектураси юзасидан ишлаб чиқилган илмий-назарий концепциялар амалиётда лойиҳа ишларини яратишда фойдаланиш учун қабул қилинган (Самарқанд вилояти архитектура ва қурилиш бош бошқармасининг 2016 йил 17 августдаги маълумотномаси). Мазкур тадқиқот натижалари Самарқанд шаҳри ва вилояти тарихий муҳитида жойлашган меъморий обидалар ва боғ-парк ҳудудларини кўкаламлаштиришда, дарахтлар, буталар ва гуллар турини танлаш, экиш ва парваришлаш усулларини ўрганиш ва тарихий ҳудудларни замонавий жиҳатдан қайта тиклашга кенг имкониятлар очиб берган.