Султонова Лола Джахонкуловнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Тажрибада нурланиш таъсирида ички аъзолар қиёсий морфологик тавсифи ва профилактик биокоррекцияга янгича ёндашув”, 14.00.02–Морфология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.3.DSc/Tib591.
Илмий маслаҳатчи: Тешаев Шухрат Жумаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти ҳузуридаги DSc.04/30.04.2022.Tib.93.01. рақамли кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Закирова Наргиза Баходировна, тиббиёт фанлари доктори, профессори; Изранов Владимир Александрович, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси); Калашникова Светлана Александровна, тиббиёт фанлари доктори (Россия Федерацияси).
Етакчи ташкилот: Соғлиқ билимлар университети (Туркия).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади: тажрибавий тадқиқотларда нурланиш таъсирида ички аъзолар киёсий морфологик тавсифи ва профилактик биокоррекцияга янгича ёндашув йўлларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
бир марта 5 Грей дозада ўткир нурланиш олган оқ зотсиз каламушлар гепатоцитларида ёғли ва гидропик дистрофия, моноцеллюляр ўчоқлар, йирик стеатогепатоцитлар борлиги, марказий вена атрофи синусоидал бўшлиқлари кенгайгани аниқланган; 
ўткир нурланиш олган лаборатория ҳайвонлари тимусидаги морфологик ўзгаришлар учраш интенсивлиги юқорилиги ўткир нурланишнинг тимусга салбий таъсири борлигини исботлаган; сурункали нурланиш таъсирида тимус кортикал соҳаси майдони кичрайиши, мағиз қавати кенгайиши, деструктив-дегенератив ўзгарган таначалар қайта шаклланиши, Гассал таначалари камайиши, орттирилган иккиламчи инволюциянинг ривожланиши каби морфологик ўзгаришлар аниқланган;
ўткир нурланиш олган тажриба ҳайвонлари талоғидаги 11 та морфологик белгидан 9 таси интакт ҳайвонларга нисбатан ишонарли кўп учраши билан фарқ қилиши, ҳужайра морфологиясига доир патологик ўзгаришлар пайдо бўлиши, тўлақонлик, шиш, гемолиз, плазматик бўкиш каби патофизиологик белгилар морфологик аломатлар билан бирга келиши ўткир нурланиш таъсирида эканлиги исботланган;
ўткир нурланиш лаборатория ҳайвонлари ошқозон ости безида қуйидаги морфологик ўзгаришларга олиб келган: оралиқ шиш, плазмораггия, строма толаланиши, веноз тўлақонлик, томирлар склеротик ўзгаришлари, ёғли дистрофия, эпителиоцитлар дистрофик ҳамда паренхиманинг атрофик ўзгаришлари, стромал лимфоцитар инфильтрация, Лангерганс оролчалари атрофияси (66,7-86,7%); сурункали нурланишда ҳам ошқозон ости безида шундай ўзгаришлар аниқланган; 
илк бор ўткир нурланишнинг жигар, ингичка ичак, тимус, талоқ ва ошқозон ости безига салбий таъсири натижасида келиб чиқадиган патологик морфологик ўзгаришлар учраш даражаси ва интенсивлиги сурункали нурланишга нисбатан юқори бўлгани исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Тажрибавий тадқиқотларда нурланиш таъсирида ички аъзолар киёсий морфологик тавсифи ва профилактик биокоррекцияга янгича ёндашув йўлларини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижаларга асосида:
тажрибада ўткир ва сурункали нурланишларда ошқозон ости бези морфологик ўзгаришларини баҳолаш бўйича олиб борилган тадқиқотнинг илмий натижалари асосида ишлаб чиқилган «Тажрибада ўткир ва сурункали нурланишларда ошқозон ости бези морфологик ўзгаришларини баҳолаш усули» номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2021 йил 09 декабрдаги 8н-р/1204-сон маълумотномаси). Мазкур услубий тавсиянома турли кўринишдаги нурланишлар таъсирида лаборатория ҳайвонлари ошқозон ости безида юзага келган патоморфологик ўзгаришларни аниқлаш ва баҳолашга имкон яратган;
ўткир нурланишда лаборатория ҳайвонлари жигари ва ингичка ичагидаги морфологик ўзгаришлар динамикасибўйича олиб борилган тадқиқотнинг илмий натижалари асосида ишлаб чиқилган «Ўткир нурланишда лаборатория ҳайвонлари жигари ва ингичка ичагидаги морфологик ўзгаришлар динамикасини баҳолаш услуби» номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2022 йил 28 апрелдаги 8н-р/412-сон маълумотномаси). Мазкур услубий тавсиянома тажрибада ўткир нурлантирилган лаборатория ҳайвонлари жигари ва ингичка ичагида пайдо бўлган патоморфологик белгиларни аниқлашга имкон яратган;
тажрибавий тадқиқотларда нурланиш таъсирида ички аъзолар киёсий морфологик тавсифи ва профилактик биокоррекцияга янгича ёндашув йўлларини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, Республика онкология ва радиология ихтисослаштирилган илмий-амалий маркази Бухоро ва Хоразм филиаллари амалиётига  тадбиқ этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2022 йил 12 октябрдаги 8н-з/547-сон маълумотномаси). Натижада тажрибада ўткир нурлантирилган лаборатория ҳайвонлари жигари ва ингичка ичагида пайдо бўлган патоморфологик белгиларни аниқлашга имкон берган;