Sayt test rejimida ishlamoqda

Рахматова Дилноза Нигбаевнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон


I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “10-16 ёшли ўсмир спортчиларда чидамлиликни шакллантиришнинг илмий-методологик асослари”, 13.00.04 – Жисмоний тарбия ва спорт машғулотлари назарияси ва методикаси (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.3.DSc/Ped162.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети.
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, DSc.03/30.12.2019.Ped.28.01.
Илмий маслаҳатчи: Алламуратов Шухратулла Иноятович, биология фанлари доктори, доцент.
Расмий оппонентлар: Усмонходжаев Талъат Саидович, педагогика фанлари доктори, профессор; Маткаримов Рашид Машарипович, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор; Кучкаров Атабек Ахматваевич,  педагогика фанлари доктори (DSc), доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади югуришга ихтисослашган 10-16 ёшли енгил атлетикачи ўсмир спортчиларда чидамлиликни ривожлантириш воситалари ва усулларидан фойдаланиш самарадорлигини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
югуришга ихтисослашган 10-16 ёшли енгил атлетикачи ўсмир спортчиларда чидамлилик сифатини ривожлантиришда машқларни бажариш (вақти, такрорлашлар сони) меъёрлари шуғулланувчилар жисмоний ҳолатига қараб ва ташкилий-услубий кўрсатмалар (ўз-ўзини назорат қилиш) ҳисобига машғулот шиддат зоналари бўйича восита ва усуллардан фойдаланиш механизмлари такомиллаштирилган;
югуришга ихтисослашган 10-16 ёшли енгил атлетикачи ўсмир спортчиларда чидамлиликни ривожлантиришга таъсир кўрсатувчи тезкор югуриш кўрсаткичларини аниқлаш асосида турли тайёргарлик (бошланғич) босқичларидаги физиологик режимнинг ўзгариш даражалари ҳамда (10 дан 1 гача) баҳолаш шкалалари такомиллаштирилган;
югуришга ихтисослашган 10-16 ёшли енгил атлетикачи ўсмир спортчиларнинг интеграл тайёргарлигини ўқув-машғулот гуруҳларида ҳаракатларга ўргатишнинг равон ва оралиқли (танаффусли)  усулларини қўллаш ҳисобига умумий ва махсус чидамлиликни белгиловчи шиддатнинг энг катта кўрсаткичи аниқланган;
югуришга ихтисослашган 10-16 ёшли енгил атлетикачи ўсмир спортчиларнинг ўқув-машғулот жараёнида аэроб чидамлиликни ривожланиш суръатларини кучайтирувчи нафас олиш жараёнларини (ўпканинг тириклик сиғими) максимал катталикларгача кенгайиш тезлигини ошириш воситаларини қўллаш ҳисобига шуғулланувчилар организмининг индивидуал мослашиш имкониятлари кенгайтирилган;
ўрта ва узоқ масофага югуришга ихтисослашган 10-16 ёшли енгил атлетикачи ўсмир спортчиларда чидамлиликни ривожлантириш учун ҳаракат ҳусусиятлари, такрорлашлар сони, уларни бажариш суръатлари, машқлар шиддатини меъёрлаш орқали ҳаракатли ўйинлар ёрдамида чидамлилик сифатини ривожлантириш ҳисобига  йиллик (тортувчи ва ривожлантирувчи) цикллардаги спорт машғулотлари  юкламалари оптималлаштирилган;
ўрта ва узоқ масофага югурувчиларнинг анаэроб имкониятларини ошириш учун энергия манбасининг ишлаш фаолиятини максимал фаоллаштириш билан бирга олиб бориладиган ҳамда югурувчиларнинг махсус чидамлилигини ривожлантириш учун самарали ҳисобланган оралиқли машғулотни қўллаш ҳисобига махсус чидамлилик ривожлантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Югуришга ихтисослашган 10-16 ёшли енгил атлетикачи ўсмир спортчилар чидамлилигини ривожлантиришнинг илмий-назарий асосларини педагогик тадқиқ қилиш давомида олинган натижалар асосида:
югуришга ихтисослашган 10-16 ёшли енгил атлетикачи ўсмир спортчиларда  чидамлилик сифатини ривожлантиришда машқлар бажариш меъёрлари (шуғулланувчилар жисмоний ҳолатига қараб) ва ташкилий-методик  кўрсатмалар борасидаги таклифлар “Жисмоний тарбия назарияси ва услубияти” номли дарслик мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2013 йил 20 декабрдаги 484-сон буйруғига  асосан  484-006 рақамли гувоҳнома). Натижада, ўсмир спортчиларни енгил атлетиканинг югуриш турлари билан шуғулланишга саралаш ва танлаб йўналтириш имкониятлари 14-16%га яхшиланган; 
югуришга ихтисослашган 10-16 ёшли енгил атлетикачи ўсмир спортчиларда чидамлиликни ривожлантиришга таъсир кўрсатувчи тезлик кўрсаткичлари бўйича таклиф ва тавсиялар Чирчиқ олимпия ва паралимпия заҳиралари марказлари енгил атлетикачиларининг ўқув-тренировка машғулотлари ҳамда мусобақа жараёнига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Спортни ривожлантириш вазирлигининг 2022 йил 8 сентябрдаги 06-01/06/13/5432-сон маълумотномаси). Натижада, енгил атлетика машғулотларида чидамлилик қобилиятларини ривожлантириш имкониятлари 14.4% га яхшиланган;
югуришга ихтисослашган 10-16 ёшли енгил атлетикачи ўсмир спортчиларнинг интеграл тайёргарлигини ўқув-машғулот гуруҳларида ҳаракатларга ўргатишнинг равон ва оралиқли (танаффусли)  усулларини қўллаш бўйича таклиф ва тавсиялар Республика олимпия ва паралимпия заҳиралари марказлари енгил атлетикачиларининг ўқув-тренировка машғулотлари ҳамда мусобақа жараёнига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Спортни ривожлантириш вазирлигининг 2022 йил 8 сентябрдаги 06-01/06/13/5432-сон маълумотномаси). Натижада, енгил атлетика машғулотларида шиддат кўрсаткичлари 14.2% га яхшиланган;
югуришга ихтисослашган 10-16 ёшли енгил атлетикачи ўсмир спортчиларнинг ўқув-тренировка жараёнида аэроб чидамлиликнинг ривожланиш суръатларини кучайтирувчи нафас олиш жараёнларини (ўпканинг тириклик сиғими) максимал катталикларгача кенгайиш тезлигини ошириш воситаларини қўллаш бўйича таклиф ва тавсиялар Чирчиқ олимпия ва паралимпия заҳиралари марказлари енгил атлетикачиларининг ўқув-тренировка жараёнига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Спортни ривожлантириш вазирлигининг 2022 йил 8 сентябрдаги 06-01/06/13/5432-сон маълумотномаси). Натижада, югуришга ихтисослашган юқори маҳоратга эга ва истиқболли енгил атлетикачи спортчиларни тайёрлаш имкониятлари 12,8% га ошган;
ўрта ва узоқ масофага югуришга ихтисослашган 10-16 ёшли енгил атлетикачи ўсмир спортчиларда чидамлиликни ривожлантириш учун ҳаракат ҳусусиятлари, такрорлашлар сони, уларни бажариш суръатлари ва шиддати  бўйича таклифлар Олий спорт маҳорати мактабининг енгил атлетика бўлими спортчилари ўқув-машғулот жараёнига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Спортни ривожлантириш вазирлигининг 2022 йил 8 сентябрдаги 06-01/06/13/5432 -сон маълумотномаси). Натижада, шуғулланувчиларнинг аэроб чидамлилик қобилиятини ривожлантириш имкониятлари 11,2% га яхшиланган;
ўрта ва узоқ масофага югурувчиларнинг анаэроб имкониятларини ошириш учун энергия манбасининг ишлаш фаолиятини максимал фаоллаштириш билан бирга олиб бориладиган ҳамда югурувчиларнинг махсус чидамлилигини ривожлантириш учун самарали ҳисобланган оралиқли машғулотни қўллаш бўйича таклифлар Чирчиқ олимпия ва паралимпия заҳиралари марказлари енгил атлетикачиларининг ўқув-тренировка жараёнига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Спортни ривожлантириш вазирлигининг 2022 йил 8 сентябрдаги 06-01/06/13/5432-сон маълумотномаси). Натижада, шуғулланувчиларнинг анаэроб чидамлилик қобилиятини ривожлантириш имкониятлари 18% га яхшиланган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish