Мирзаев Рахим Одилжоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Жўхори (Sorghum)ни қайта ишлашган чиқиндисидан омухта ем хом ашёси сифатида фойдаланишни илмий асослаш”, 06.01.11 – Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сақлаш ва қайта ишлаш (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.3.PhD/Qx973.
Илмий раҳбар: Азизов Актам Шарипович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qx.13.04.
Расмий оппонентлар: Муминов Нажмиддин Шамсиддинович, техника фанлари доктори, профессор; Единбаев Даулетбой, қишлоқ хўжалик фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Самарқанд ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади жўхори (Sorhum) ўсимлигини қайта ишлашдан сўнг қолган чиқиндиларидан омухта ем ишлаб чиқариш учун хом ашё манбаи сифатида фойдаланишни илмий асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор омухта ем хом ашёси учун қимматли хўжaлик белгиларга эга бўлган, истиқболли жўхори ўсимлиги ҳосилдорлиги, эрта пишар Қорабош навидан ўртача 34,1 т/га, ўрта пишар Оранжевое 160 нави дан 66,13 т/га, кечпишар Ўзбекистон 18 навидан 78,6 т/га гача бўлиши аниқланган;
омухта ем хом ашёси сифaтида ишлатиладиган жўхори ўсимлиги хом ашёсига дастлабки ишлов бериш, қуритиш ва гранула ем ишлаб чиқариш технологик схемаси ишлаб чиқилган;
жўхори ўсимлигини қайта ишлаш натижасида Ўзбекистон 18 навидан ўртача – 28,8 т/га, Оранжевое 160 навидан – 20,55 т/га, Қорабош навидан – 11,3 т/га омухта ем хом ашёси манбаи сифaтида фойдаланиладиган қуруқ масса чиқиши исботланган;
жўхори ўсимлиги қайта ишлаш чиқиндиларидан омухта ем хом ашёси кимёвий таркиби сифатида Қорабош навида келетчатка миқдори ўртача 26,44 % гача, хом протоеин миқдори 5,11 % гача, Оранжевое 160 навида клетчатка миқдори ўртача 26 % гача, хом протеин 3,71 %, Ўзбекистон 18 навида клетчатки миқдори 30,90 % гача, хом протеин 3,12 % эканлиги аниқланиб,  анъанавий омухта ем таркибидаги 24 % ўт уни, ҳамда 10 % буғдой кепаги ўрнига 34 % миқдорида қайта ишлаган жўхори чиқиндисидан фойдаланиш мумкинлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Жўхори ўсимлигини истиқболли навларини ажратиш, биомассани қуритиш, майдалаш ва қайта ишлаш бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида:
«Қанд жўхори ўсимлигини қайта ишлаш чиқиндисидан омухта ем хом ашёси сифатида фойдаланиш бўйича тавсиянома» тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 4 март №02/27-04/987 сонли маълумотномаси). Ушбу тавсиянома чорвачиликка ихтисослашган фермер хўжаликларида қўлланма сифатида хизмат қилмоқда.
жўхори навларини омухта ем хом ашёси сифатида экиш ишланмаси Маккажўхори селекцияси ва уруғчилиги илмий-тажриба станцияси ва Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти тажриба майдонларида жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 4 март №02/27-04/987 сонли маълумотномаси). Натижада “Ўзбекистон 18” навидан – 932 ц/га, “Ўзбекистон пакана” навидан – 378 ц/га, “Оранжевое 160” навидан – 620 ц/га, “Даулет” навидан – 434 ц/га, “Қорабош” навидан – 376 ц/га,, “Ўзбекистон 5” навидан – 343 ц/га кўк масса ҳосили олишга эришилган.
жўхори навларини омухта ем хом ашёси сифатида қайта ишлаш технологик схемаси “NEW ECOLOGICAL FEED” МЧЖ корхонасида жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 4 март №02/27-04/987 сонли маълумотномаси). Натижада “Ўзбекистон 5” навидан – 11 т/га “Қорабош” навидан – 8,9 т/га ва “Даулет” навидан – 8,1 т/га хом ашё олишга эришилган, бунда ўртача фойда 6,43 млн. сўм, рентабеллик кўрсатқичи 39,6% ни ташкил қилган.