Наршабаева Алия Юмутбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Билингвистик ёндашув асосида талабаларда толерантликни ривожлантиришнинг педагогик механизмини такомиллаштириш”, 13.00.01 – Педагогика назарияси. Педагогик таълимотлар тарихи (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Ped3403.
Илмий раҳбар: Курбаниязова Замира Калбаевна, педагогика фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Нукус давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Нукус давлат педагогика институти, DSc.03/30.12.2019.Ped.34.01.
Расмий оппонентлар: Юзликаев Фарит Рафаилович, педагогика фанлари доктори, профессор; Бердимуратов Даулетнияз Утениязович, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади билингвистик ёндашув асосида талабаларда толерантликни ривожлантиришнинг педагогик механизмини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
талабаларда толерантликни ривожлантиришнинг педагогик тузилмаси ҳиссий-мотивацион ва эмпатик, когнитив-фаолиятли, хулқ-атворли-коммуникатив, рефлексив-баҳоловчи кичик тизимларнинг шахсий барқарорлик, эмпатия, плюрализм, ижтимоий фаоллик каби мезонлар билан “толерантлик чегараси” ўртасидаги корреляциянинг мувофиқлик даражаси аҳамиятли эканлигини бевосита ҳисобга олиш орқали аниқлаштирилган;
билингвал таълим муҳити шароитида талабаларда толерантликни ривожлантириш жараёнлари икки тил кодлари ёрдамида бағрикенглик, ишонч, самимийлик, сахийлик, моддий ва маънавий ҳаёт уйғунлиги, жамоавийлик, компромисс каби таянч умуминсоний қадриятларни ижтимоий-маданий вазиятларга йўналтирилган бадиий билингвизм билан маданиятлараро интеграцияси валидлигини ўқитиш мақсадлари билан идентивлигини таъминлаш орқали такомиллаштирилган;
талабаларда толерантликни билингвистик ёндашув асосида ривожлантириш моделининг амалий компоненти она тили (L1) ва иккинчи тилни (L2) ўзлаштиришнинг  турли жиҳатларини (тинглаш, гапириш, ёзиш, ўқиш) ўзлаштириш бўйича концептуал таълимнинг (Concept learning) тарихий контекст (Т), мақсадли аудитория (М), муаллифнинг нуқтаи назари (М), матн муаллифининг мақсади (М) – 1Т3М педагогик формуласи асосида концепт-машғулотни ишлаб чиқиш асосида такомиллаштирилган;
талабаларнинг толерантлигини ривожлантиришнинг икки тилга доир матнларини қиёслаш, концепт ва реалия устида ишлашга доир топшириқлар тузиш, маданиятлараро мулоқотнинг самарали техникаларини ишлаб чиқиш билан боғлиқ лингводидактик шарт-шароитлари “толерантлик индекси”ни конструктивлик даражаси продуктивлигини аниқлаш асосида коммуникатив установкаларни маданиятлараро мулоқот контекстига мақсадли йўналтириш мантиқига устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Билингвистик ёндашув асосида талабаларда толерантликни ривожлантиришнинг педагогик механизмини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
талабаларда толерантликни ривожлантиришнинг педагогик тузилмасини ҳиссий-мотивацион ва эмпатик, когнитив-фаолиятли, хулқ-атворли-коммуникатив, рефлексив-баҳоловчи кичик тизимларнинг шахсий барқарорлик, эмпатия, плюрализм, ижтимоий фаоллик каби мезонлар билан “толерантлик чегараси” ўртасидаги корреляциянинг мувофиқлик даражаси аҳамиятли эканлигини бевосита ҳисобга олиш орқали аниқлаштириш, билингвал таълим муҳити шароитида талабаларда толерантликни ривожлантириш жараёнларини икки тил кодлари ёрдамида бағрикенглик, ишонч, самимийлик, сахийлик, моддий ва маънавий ҳаёт уйғунлиги, жамоавийлик, компромисс каби таянч умуминсоний қадриятларни ижтимоий-маданий вазиятларга йўналтирилган бадиий билингвизм билан маданиятлараро интеграцияси валидлигини ўқитиш мақсадлари билан идентивлигини таъминлаш орқали такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсиялардан педагогика олий таълим муассасалари учун хорижий тилдан узвийлаштирилган Давлат таълим стандартини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Республика таълим марказининг 2022 йил 11 апрелдаги 01/11-02/02-465-сон маълумотномаси). Натижада, хорижий (немис) тилни ўрганишнинг узлуксизлиги ва узвийлигини таъминлашга хизмат қилган;
талабаларда толерантликни билингвистик ёндашув асосида ривожлантириш моделининг амалий компоненти она тили (L1) ва иккинчи тилни (L2) ўзлаштиришнинг  турли жиҳатларини (тинглаш, гапириш, ёзиш, ўқиш) ўзлаштириш бўйича концептуал таълимнинг (Concept learning) тарихий контекст (Т), мақсадли аудитория (М), муаллифнинг нуқтаи назари (М), матн муаллифининг мақсади (М) – 1Т3М педагогик формуласи асосида концепт-машғулотни ишлаб чиқиш асосида такомиллаштиришга доир амалий таклиф ва тавсиялардан педагогика олий таълим муассасалари нофилологик факультетларининг бакалавр таълим йўналишлари 2-курс талабалари учун “DEUTSCH“ номли ўқув қўлланмасини ишлаб яратиша фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022 йил 9 сентябрдаги 302-сон бўйруғи, 302-0419-рақамли гувоҳномаси). Натижада, билингвистик ёндашув асосида хорижий тилни ўқитиш жараёнида талабаларда толерантлик тафаккурини ривожлантиришга хизмат қилган;
талабаларнинг толерантлигини ривожлантиришнинг икки тилга доир матнларини қиёслаш, концепт ва реалия устида ишлашга доир топшириқлар тузиш, маданиятлараро мулоқотнинг самарали техникаларини ишлаб чиқиш билан боғлиқ лингводидактик шарт-шароитлари “толерантлик индекси”ни конструктивлик даражаси продуктивлигини аниқлаш асосида коммуникатив установкаларни мадиниятлараро мулоқот контекстига мақсадли йўналтириш мантиқига устуворлик бериш асосида такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон Педагогика фанлари илмий-тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалининг А1-ХТ-0-92997 рақамли “Ёшларни умуминсоний, миллий ва тарихий қадриятлар уйғунлиги асосида маънавий-ахлоқий тарбиялашнинг муаммолари” мавзусидаги амалий лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Педагогика фанлари илмий-тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалининг 2022 йил 7 октябрдаги 380-сон  маълумотномаси). Натижада, билингвистик таълим шароитида талабаларда рақамли компетенцияларни толерантликка устуворлик бериш асосида ривожлантириш самарадорлигини оширишга эришилган.