Sayt test rejimida ishlamoqda

Саматов Санъат Бахтиёровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон 

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Бензальдегиднинг турли ҳосилаларини алкиниллаш асосида ацетилен спиртлари синтези», 02.00.03 – Органик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.3.PhD/К309.
Илмий раҳбар: Зиядуллаев Одилжон Эгамбердиевич, кимё фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Чирчиқ давлат педагогика университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Чирчиқ давлат педагогика университети, DSc.03/30.09.2020.K.82.02.
Расмий оппонентлар: Махсумов Абдухамид Гафурович, кимё фанлари доктори, профессор; Турғунов Эрхон, кимё фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: бензальдегид ва унинг ҳосилаларини фенилацетилен билан реакцияси асосида турли каталитик системалар ёрдамида ацетилен спиртлари синтез қилиш, уларнинг кимёвий хоссаларини ва қўлланиш соҳаларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор бензальдегид ва унинг молекуласида фтор, хлор, бром атомлари, нитро, алкил, алкилокси ва алкилгалоген ўринбосарлари сақлаган ҳосилаларини фенилацетилен иштирокида алкиниллаш орқали бир қанча реакцион фаол марказларга эга бўлган ацетилен спиртлари синтез қилинган;
бензальдегид ва унинг R-алмашган ҳосилаларини Zn(OTf)2/TБАФ·3H2O, EtMgBr/Ti(OiPr)4, BuLi/ТГФ комплекс каталитик системалар ёрдамида фенилацетилен билан нуклеофил бирикиш реакцияларининг бориши исботланган, катализаторларнинг маҳсулот унумига селектив таъсири, жараёнларда қўшимча реакцияларнинг бориши аниқланган, молекуласида асимметрик углерод атоми сақлаган изомерлар ҳосил бўлиши ва уларни ажратиш усуллари аниқланган, ацетилен спиртларини юқори унум билан синтез қилишнинг янги усуллари ишлаб чиқилган;
ацетилен спиртларини каталитик усулларда синтез қилиш реакция босқичлари ва механизми таклиф этилган, жараёнлар энг муқобил шароитлари ҳамда эритувчи, катализатор ва жараёнда ҳосил бўладиган оралиқ бирикмаларнинг реакция тезлигига ва фаолланиш энергиясига таъсири аниқланган, альдегидлар табиатининг жараён бориши ва маҳсулот унумига таъсир қилиш қонуниятлари ишлаб чиқилган;
ацетилен спиртларини ҳосил бўлишига бензальдегид ва унинг R-алмашган ҳосилаларини реакцион қобилияти, каталитик системаларнинг каталитик фаоллиги аниқланган, натижалар асосида альдегид ва катализаторларнинг нисбий самарадорлик қатори ишлаб чиқилган, маҳсулот унумига турли хил омиллар таъсири аниқланган;
ацетилен спиртларини очиқ ҳавода оксидлаш орқали кетонлар, турли хил табиатга эга карбон кислоталар билан этерификациялаш орқали мураккаб эфирлар олинган ва уларни синтез қилишнинг самарали усуллари топилган;
ацетилен спиртлари ва улар асосида олинган бирикмаларнинг хусусий катталиклари аниқланган, квант-кимёвий параметлари ҳисобланган, тозалиги хроматографик, тузилиши спектроскопик, таркиби элемент анализ, абсолют конфигурациялари оптик бурилиш дисперсия усулларида исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Бензальдегиднинг турли ҳосилаларини алкиниллаш асосида ацетилен спиртлари синтези бўйича олинган илмий натижалар асосида:
cинтез қилинган ацетилен спиртлари “Gissarneftgaz” MCHJда нефт-газ саноати корхоналари оқава сувлари қуйқа ҳосил қилувчи тузларига қарши ионитлар сифатида амалиётга жорий этилган (“Gissarneftgaz” MCHJнинг 2022 йил 4 августдаги 750-сон маълумотномаси). Натижада, саноат корхоналари технологик қурилмаларида қатлам ҳосил бўлишини ўртача 70% гача камайтириш имконини берган;
cинтез қилинган ацетилен спиртлари “Sho‘rtanneftgaz” UShKда табиий газ таркибидаги олтингугуртли бирикмаларни ажратиб олувчи ингибиторлар сифатида амалиётга жорий этилган (“Sho‘rtan neft va gaz qazib chiqarish” бошқармасининг 2022 йил 9 ноябрдаги ОП04/ЭМ-3470-сон маълумотномаси). Натижада, табиий газ таркибида олтингугурт ва олтингугуртли бирикмалар миқдори камайган, сифатли табиий газ маҳсулотларини ишлаб чиқариш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish