Sayt test rejimida ishlamoqda

Режапова Марғуба Мўминовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ғўзанинг Gossyрium L туркуми маданий навларини дунёвий хилма-хиллигининг тузга чидамлилигини экологик-географик баҳолаш», 03.00.07 - Ўсимликлар физиологияси ва биокимёси (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.2.PhD/В199.
Илмий раҳбар: Қурбанбаев Илхам  Джуманазарович, биология фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти, DSc.02/30.12.2019.B.53.01.
Расмий оппонентлар: Давронов Қодиржон Сотиболдиевич, биология фанлари доктори, профессор; Джабборов Иброхим Шодмонович, биология фанлари доктори. 
Етакчи ташкилот: Ўсимликлар генетик ресурслари илмий тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Gossyрium L. туркумининг тетраплоид маданий турлари нав хилма-хиллигини физиологик-биокимёвий баҳолаш, морфобиологик хусусиятларини ҳамда селекцион потенциалини аниқлаш, ғўзанинг маданий турлари генетик салоҳиятини бойитиш, қимматли-хўжалик белгилари юқори бўлган, шўрланишга чидамли донорлар ажратиб олишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор турли экологик-географик гуруҳлардан G.hirsutum L. тетраплоид турлари нав хилма-хилликларининг шўрланишга чидамлилик даражалари аниқланган;
ғўза нав намуналари чигитидаги сувда эрувчи оқсиллар электрофоретик таҳлили натижасида тузга чидамсиз бўлган нав намуналарида молекуляр оғирлиги 23 kDа бўлган қўшимча компонент аниқланган; 
қимматли-хўжалик белгилари бўйича юқори кўрсаткичга эга бўлган, яъни эртапишар, вегетация даври 104,0-112,0 кун, 1 кўсакдаги пахта оғирлиги 7,0-7,5 г дан ортиқ бўлган, тола узунлиги 37,0-40,0 мм, тола чиқими  40,0-44,0% гача бўлган нав намуналари ажратиб олинган;
турли экологик - географик гуруҳларнинг барча нав намуналарида шўрланиш даражаси ошиши билан каталаза ва супероксиддисмутаза (СОД) ферментларининг фаоллиги ошганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Ғўзанинг Gossiрium L туркуми маданий навларини дунёвий хилма-хиллигининг тузга чидамлилигини экологик-географик баҳолаш бўйича олинган натижалар асосида:
ғўзанинг А-842, А-2476, А-3795, А-2327 ва А-2319 нав намуналари Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институтининг “Ғўза генофонди” ноёб объекти коллекциясига тақдим этилган. (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2022 йил 18 августдаги 4/1255-1977-сон маълумотномаси). Натижада, генетик-селекцион тадқиқотларда республикамизнинг турли тупроқ-иқлим шароитлари учун мослашган бошланғич манбаларни тавсия қилиш имконини берган;
ўсимликларда биотик ва абиотик стресс омилларга чидамлилик индикаторлари Хитой Фанлар академиясининг Шинжон экология ва география институтида 2016-QNXZ-B-20 лойихасида ғўза навларининг биотик стрессларга чидамлилигини баҳолашда қўлланилган (Хитой Фанлар академияси Шинжон экология ва география институти маълумотномаси). Натижада, ғўзанинг Gossypium авлоди маданий турларининг дунё хар-хиллигини шўрга чидамлигини бахолаш имконини берган;
турли экологик-географик гуруҳлардан G.hirsutum L тетраплоид турларидан ажратиб олинган, нав хилма-хилликларининг шўрланишга чидамли ҳамда қимматли хўжалик белгилари бўйича юқори кўрсаткичга эга бўлган эртапишар, вегетация даври 104,0-112,0 кун, 1 кўсакдаги пахта оғирлиги 7,0-7,5 г дан ортиқ бўлган, тола узунлиги 37,0-40,0 мм, тола чиқими 40,0-44,0% гача бўлган нав намуналари ФА-Ф-ЛХ-2018-256 “Ғўзанинг дунёвий хилма-хиллигининг комплекс баҳолаш ва ҳужжатлаштириш асосида селекция учун янги дастлабки материаллар ажратиб олиш” номли лойиҳаси бажарилишида фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2022 йил 5 декабрдаги  4/1255-3060-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу навнамуналаридан бошланғич манба сифатида фойдаланиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish