Atakulov Dinislom Ermaganbet o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “O‘zandagi jarayonlarni baholashda GAT texnologiyalar”, 05.09.07 – “Gidravlika va muhandislik gidrologiyasi”.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.1.PhD/T2155
Ilmiy rahbarlarning F.I.Sh., ilmiy darajasi va unvoni:
Arifjanov Aybek Muxamedjanovich, texnika fanlari doktori, professor
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: “Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti” Milliy tadqiqot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: “Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti” Milliy tadqiqot universiteti huzuridagi DSc.03/30.12.2019.T.10.02 raqamli Ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: texnika fanlari doktori, professor Fayziev Xamitxon, texnika fanlari bo‘yicha falsafa doktori Juliev Muxiddin Komilovich.
Yetakchi tashkilot - Andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi Daryolarning tog‘ oldi qismida GAT texnologiyalaridan foydalanib erozion va akkumulyasion jarayonlarni baholash usullarini ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
nazariy va amaliy tadqiqotlar tahlili asosida daryoning tog‘ oldi qismida o‘zan morfometrik parametrlarini o‘zgarishini baholash usuli oqimning energetik holatini inobatga olib GAT texnologiyalari asosida ishlab chiqilgan;
daryoning tog‘ oldi qismida o‘zandagi erozion va akkumulyasion jarayonlarni gidravlik, geodezik va gidrologik tadqiqotlarni inobatga olib, GAT texnologiyalari asosida ma’lumotlar bazasi va hisoblash algoritmi ishlab chiqilgan;
daryoning tog‘ oldi qismi uchun o‘zandagi jarayonlarni baholashda masofadan ob’ektlarni o‘rganish texnologiyalari va ArcMap dasturidan foydalanish imkoniyatlari asoslangan;
o‘zan kesimining mustahkamlik shartlari asosida morfometrik parametrlarni aniqlashda GAT texnologiyalaridan foydalanish usuli takomillashtirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Daryolarning tog‘ oldi qismida GAT texnologiyalaridan foydalanib erozion va akkumulyasion jarayonlarni baholash usullarini ishlab chiqish bo‘yicha olingan natijalar asosida:
Sox soy o‘zanidagi erozion va akkumulyasion jarayonlarni innovatsion texnologiyalardan GAT asosida baholash usuli Suv xo‘jaligi vazirligi tasarrufidagi Sirdaryo So‘x irrigatsiya tizimlari havza boshqarmasiga qarashli “So‘x-Oqtepa” irrigatsiya tizimi boshqarmasiga joriy etishga tavsiya etilgan (Suv xo‘jaligi vazirligining 2022 yil 1 fevraldagi NK64532136-son ma’lumotnomasi). Natijada So‘x-Oqtepa irrigatsiya tizimiga qarashli Sox soy o‘zanida morfometrik parametrlarning o‘zgarishi asosida o‘zandagi erozion va akkumulyasion jarayonlarni aniqlash imkoniyati yaratilgan;
Sox soy o‘zanidagi deformatsion jarayonlarni baholash uchun ma’lumotlar bazasi ishlab chiqilgan va Suv xo‘jaligi vazirligi tasarrufidagi Sirdaryo So‘x irrigatsiya tizimlari havza boshqarmasiga qarashli “So‘x-Oqtepa” irrigatsiya tizimi boshqarmasiga joriy etishga tavsiya etilgan (Suv xo‘jaligi vazirligining 2022 yil 1 fevraldagi NK64532136-son ma’lumotnomasi). Natijada daryo o‘zani shakllanishini tezkor aniqlashning masofadan baholash imkoniyati yaratilgan;
Chirchiq daryosi o‘zanidagi erozion va akkumulyasion jarayonlarni innovatsion texnologiyalardan GAT asosida baholash usuli “BVO Sirdaryo” tashkilotiga qarashli “Yuqori Chirchiq suv inshootlari boshqarmasi” ga joriy etishga tavsiya etilgan (Suv xo‘jaligi vazirligining 2022 yil 1 fevraldagi NK64532136-son ma’lumotnomasi). Natijada Chirchiq daryosi o‘zani morfometrik parametrlarini va o‘zandagi deformatsion jarayonlarni GAT asosida baholash imkoniyati yaratilgan.
